علی یونس
برگردان: هادی عبادی
بر اساس اظهارات تحلیل‌گران، افزایش ناگهانی در نبردهای جنوب یمن، بخشی از استراتژی مهم سعودی-اماراتی جهت نیل به اهداف ثروتمندترین کشورهای عرب در فقیرترین کشور عرب می‌باشد. نبردهای این ماه در شهر عدن میان نیروهای دولتی وفادار به عبد هادی منصور، مورد حمایت عربستان و جدایی‌طلبان مورد حمایت امارات متحده عربی با نام شورای انتقالی جنوب (STC)، لایه دیگری به پیچیدگی جنگ یمن اضافه کرد که حتی پیش از این نیز چندلایه بود.
طرفین این نبرد، هم‌پیمانان ظاهری ائتلاف سعودی-اماراتی هستند و پس از اینکه جنبش حوثی‌ها صنعا، پایتخت یمن و بخش اعظم شمال این کشور را به تصرف درآوردند، این ائتلاف در سال ۲۰۱۵ و در حمایت از دولت یمن در این کشور مداخله نظامی کرد؛ اما برخوردهای اخیر اولین نبرد خون‌بار دو طرف این ائتلاف محسوب نمی‌شود. سه روز نبرد در ژانویه سال پیش باعث کشته شدن ده‌ها و زخمی شده صدها نفر شد. بر اساس گزارش‌های سازمان ملل، اوضاع زمانی در ماه آگوست وخیم شد که شورای انتقالی جنوب کنترل عدن را در ۱۰ آگوست و پس از چهار روز نبرد به دست گرفت. در این نبردها، حداقل ۴۰ نفر کشته شدند. روز چهارشنبه، نیروهای دولتی موفق شدند شبه‌نظامیان شورای انتقالی جنوب را از چندین منطقه در عدن شامل فرودگاه و کاخ ریاست‌جمهوری عقب برانند، اما جدایی‌طلبان توانستند روز بعد دوباره کنترل شهر را با کمک حملات هوایی امارات به‌دست آورند.
به‌نظر می‌رسد چنین خشونت‌هایی موجب ایجاد شکاف در ائتلافی شده که عربستان و امارات متحده عربی قصد دارند به‌وسیله نیروهای نیابتی خود در آن با حوثی‌ها در یمن مبارزه کنند؛ اما عبدالباقی شمسان، استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاسی یمنی مقیم استانبول، می‌گوید: «چنین نیست. با وجود چنین شکافی، عربستان و امارات هنگام ورود به یمن، فهم واضحی از اوضاع داشتند. عربستان، امارات را به چالش نمی‌کشد، زیرا هر دو کشور دارای این هدف مشترک هستند که یمن را ضعیف نگه دارند تا اهداف استراتژیک متفاوت خود را در این کشور پیاده کنند. امارات می‌خواهد یمن ضعیف باشد تا بخش جنوبی را جدا کند. همچنین می‌خواهد بندر عدن تحت کنترل نیروهای نیابتی آن‌ها باشد. به‌علاوه، امارات می‌خواهد جزیره استراتژیک سُقُطرا در دریای عرب که هم‌اکنون پایگاهی نظامی در آن تأسیس کرده، تحت کنترل خود داشته باشد. عربستان سعودی مایل بود بخش‌هایی از یمن که به مرزهای جنوبی این کشور نزدیک است، به‌ویژه استان‌های حَضرَمَوت، شَبوَه و مَهرَه را همچنان تحت کنترل خود داشته باشد.»
از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۰، یمن جنوبی به پایتختی عدن، دولتی مستقل بود. به سمت شمال غربی، جمهوری عربی یمن یا یمن شمالی قرار داشت که پایتخت آن صنعا بود. در سال ۱۹۹۰، بخش جنوبی با قسمت شمالی به هم پیوستند. چهار سال بعد، کمپین نظامی برای استقلال جنوب شکست خورد و نتوانست اتحاد را برهم زند.
جمال قاسم، استاد یمنی-امریکایی علوم سیاسی در دانشگاه «گرند ولی استیت» در میشیگان، در این زمینه به الجزیره اظهار داشت: «اتحاد شمال و جنوب یمن در سال ۱۹۹۰، هرگز مطلوب کشورهای عرب حوزه خلیج فارس نبود. یمنی واحد و دموکرات، خطری جدی برای این پادشاهی‌ها به‌ویژه عربستان سعودی است، چراکه با توجه به وابستگی‌های تاریخی و طایفه‌ای به مردم کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، می‌تواند به‌عنوان الگویی برای آن‌ها مطرح باشد.»
اهداف امارات
سازمان ملل جنگ یمن را که در پنجمین سال آن است، به‌عنوان بدترین بحران انسانی با هزاران کشته و میلیون‌ها انسان در معرض قحطی توصیف کرده است. امارات متحده عربی شریکی تأثیرگذار برای ائتلافی بوده که عربستان گردآورده تا با حوثی‌ها مقابله کنند، اما روش خاصی نیز برای ایجاد و حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در جنوب یمن اتخاذ کرده است. شمسان در این زمینه گفت: «امارات از ابتدا به کنترل جنوب یمن، به‌ویژه عدن و بندر استراتژیک آن علاقه‌مند بود تا مانع تهدید اقتدار خود در تجارت در آن منطقه شود.»
قاسم سیاست‌های امارات را چنین توصیف کرد: «در اقدامات امارات فقدان بلوغ سیاسی آشکار است، چراکه این کشور تلاش می‌کرد برای جنوب یمن، هویتی مجزا ایجاد کند. به‌نظر می‌رسد امارات به این واقعیت بی‌توجه است که منطقه جنوب یمن نمی‌تواند هویت سیاسی مجزای خود را داشته باشد، چراکه یمنی‌ها فارغ از اینکه از کدام قسمت یمن باشند، حتی قبل از تأسیس یمن مدرن، دارای هویت مشترک و باستانی یمنی بوده‌اند.»
در عین حال، شمسان به این نکته نیز اشاره می‌کند که امارات به‌شدت علاقه دارد خود را به‌عنوان مرکز قدرت منطقه‌ای و جایگزینی برای قدرت نرم قطر در دنیای عرب به سیاست‌گذاران امریکایی معرفی کند که هم‌زمان پیشگام جنگ امریکا در برابر تروریسم علیه چنین گروه‌هایی در منطقه نیز است. او می‌افزاید: «امارات بعضی از گروه‌های هم‌پیمانی را که خود کنترل می‌کند، هدایت می‌کند که علیه گروه‌های دیگر یا دولت‌های محلی عملیات تروریستی انجام دهند تا بتواند عملیات نظامی خود در یمن را به‌عنوان بخشی از جنگ علیه ترور توجیه نماید. نکته کنایه‌آمیز این است که حتی عربستان و امارات نیز به‌عنوان نیروهای نیابتی امریکا و کشورهای غربی برای تجزیه یمن در راستای اهداف جهانی امریکا در جنگ علیه تروریسم و کاهش تأثیر ایران در منطقه عمل می‌کنند.»
اهداف عربستان
بر اساس آمار سازمان ملل، جنگ یمن باعث شده حدود ۲۴ میلیون نفر، ۸۰ درصد جمعیت یمن، محتاج کمک‌های انسان‌دوستانه شوند، درحالی‌که ۳ میلیون نفر نیز مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. درگیری عربستان در این کشمکش، ایده محمد بن سلمان برای ممانعت از تسلط کامل حوثی‌ها بر یمن بود. حوثی‌ها مورد حمایت ایران، رقیب منطقه‌ای عربستان هستند، اما اکنون بن سلمان، ولیعهد عربستان و وزیر دفاع این کشور، در بحران یمن گیر افتاده است؛ نه می‌تواند به پیروزی دست یابد و نه قادر است آنجا را ترک کند. با وجود اینکه ائتلاف مورد حمایت امریکا بیش از ۱۸ هزار حمله به مناطق تحت کنترل حوثی‌ها انجام داده تا مانع پیشروی آن‌ها شود، این جنگ سال‌ها است که برای این ائتلاف به بن‌بست رسیده است.
قاسم اظهار داشت: «عربستان، یمن را به‌عنوان حیات خلوت استراتژیک خود در نظر می‌گیرد، مصر است مانع حضور هر نوع رقیب منطقه‌ای در این منطقه شود و آن را تهدیدی برای سلطنت خود می‌بیند. با وجود اینکه عربستان هیچ‌گاه مشتاق یمنی متحد نبوده، تجزیه این کشور نیز منافع عربستان را تأمین نمی‌کند چراکه جدا شدن جنوب یمن، باعث می‌شود شمال این کشور در اختیار حوثی‌ها باشد و این امر به ایرانی‌ها امکان می‌دهد تا پایگاهی دائمی در مرزهای جنوبی عربستان ایجاد کنند.»
حوثی‌ها: ما عمل‌گرا هستیم
برخوردهای اخیر در جنوب یمن میان نیروهای عبد منصور هادی و شورای انتقالی جنوب، به‌دقت توسط حوثی‌ها در شمال رصد می‌شود. محمد البخیتی، عضو دفتر سیاسی حوثی‌ها، این برخوردها را به‌عنوان بخشی از استراتژی بزرگ‌تر سعودی-اماراتی جهت تجزیه یمن توصیف کرد و به الجزیره گفت: «این رویدادها ثابت می‌کند استراتژی گروه‌های یمنی دیگر در تقاضا برای مداخله عربستان و امارات، اشتباهی استراتژیک بوده و به‌جای آن باید در گفتگوهای یمنی-یمنی مشارکت می‌کردند تا مشکلات رفع شوند. وقتی نیروهای نیابتی عربستان و یمن در حال جنگیدن هستند، قربانی همیشه مردم یمن هستند، نه سربازان این کشورها. تنها راه برای اعاده حق حاکمیت خود در برابر مداخله عربستان و امارات این است که علیه این دو کشور متحد شویم.»■
منبع: الجزیره
تاریخ: ۳۱ آگوست ۲۰۱۹/ ۹ شهریور ۹۸
