اندیشه

آیه‌های افول؛ بررسی تاریخی و تطبیقی سوره اسراء آیات ۱ تا ۸

شرح تصویر: سوزاندن اورشلیم توسط ارتش نبوکدنصر، اثر خوان د لا کورته، ۲۰۱۳ هیوا اشرف‏‌نژاد-پژوهشگر سوره اسراء، که به نام بنی‌اسرائیل نیز شناخته می‌شود، از سوره‌های مکی قرآن است که در سال‌های اولیه بعثت پیامبر اسلام نازل شده است و موضوعاتی مانند معراج پیامبر، تاریخ بنی‌اسرائیل و نشانه‌های قدرت الهی را پوشش می‌دهد. آیات ۱ تا ۸ این سوره به‌طور خاص به سرنوشت قوم بنی‌اسرائیل…
بیشتر

گفت‌وگویی درباره درسگفتار «خلاف و وفاق علم و دین» دکتر سروش

گفت‌وگو با علی بیاتی، پژوهشگر حوزه فلسفه و ریاضی پرسش مدتی از ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ می‌گذرد و این روزی است که در آن مرحوم شریف واقفی توسط هم‌رزمان پیشینش ترور شد. به او گفته بودند که مسئولیت ساماندهی تشکیلات جدیدی را بر عهده بگیرد و آن مرحوم نپذیرفته بود، چراکه گفته بود ما تا زمانی که مسئله علم و دین را حل نکنیم نمی‌توانیم یک…
بیشتر

عمالیق: تبارشناسی یک اسطوره شر

  هیوا اشرف‌نژاد/ پژوهشگر می‌توان گفت اسطوره‌ها در روایت حقیقت امروزین نقش مهمی دارند. آن‌ها به عنوان یکی از منابع مهم برای درک و تفسیر جهان، هویت‌بخشی و ارزش‌گذاری عمل می‌کنند. اسطوره‌ها در شکل‌گیری باورها و رفتارهای انسان می‌توانند تأثیر ویژه‌ای داشته باشند و الگوهایی برای زندگی در جوامع مختلف به شمار روند. همین نیرو باعث شده که در طول تاریخ، همیشه اصحاب قدرت به…
بیشتر

فراستمندی انتقادی

عباس منوچهری  یکم: دیالکتیک واگرایی-همگرایی در ایران معاصر، نهضت مشروطه با همگرایی میان بازار، علما و روشنفکران به پیروزی علیه نظام استبدادی رسید، اما دوقطبی مشروطه-مشروعه به واگرایی سیاسی و غلبه تنازع منجر شد. در نتیجه، فقر و فساد و ناامنی بر جامعه ایران مستولی شد و این‌همه زمینه‌ساز کودتای ۱۲۹۹ شد. دو شاه پهلوی به‌طور متناقضی؛ یعنی با ایجاد همگرایی مکانیکی میان باستان‌گرایی (استبدادمحور)…
بیشتر

دو نگاه و دو خدا

  مهدی غنی ایمان به واقعیت و هستی حکایت «ایمان به واقعیت و هستی» در نوشتار گذشته به اینجا رسید[۱] که وجودی که به آن باور و یقین داریم نمی‌تواند به چیزی غیرخود وابسته، مشروط و متکی باشد. همچنین نمی‌تواند محدود و محصور باشد، چراکه غیرهستی چیزی نیست که او را محدود یا مشروط کند.[۲] به همین دلیل ساده وقتی به هستی توجه می‌کنیم، او…
بیشتر

ضرورت ارتقای وزنه خرد در فقه بر اساس حکمت الهی

عکس اصلی: خواب زدگی خرد هیولا را بیدار می‌کند اثر فرانسیسکو گویا مجید بزرگمهری استاد دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) مقدمه: فقهای شیعه -حداقل از زمان تدوین رسمی قواعد اصول فقه در نظام فقاهت شیعی در قرن چهارم هجری- بر استنباط احکام عملی از طریق چهار منبع تأکید داشته‌اند که عبارت‌اند از: قرآن، سنت، عقل و اجماع. نقش خرد در این سرا، نه از باب…
بیشتر

عمق راهبردی ترکیه در بوته آزمون

محمدرضا کربلایی سفر عبدالله گل، رئیس‌جمهور وقت ترکیه، به تهران در ۲۵ بهمن سال ۱۳۸۹ و دیدار او با مقامات جمهوری اسلامی، از رابطه دوستانه‌ای که بین ترکیه و ایران پس از به دست گرفتن قدرت توسط حزب عدالت و توسعه ایجاد شده بود، حکایت می‌کرد. در سال پیش از آن یعنی ۱۸ آبان ۱۳۸۸‌ رئیس‌جمهور ایران، محمود احمدی‌نژاد، که برای شرکت در نشست اقتصادی…
بیشتر

دوزخ به‌مثابه تجربه جدایی از خداوند از منظر پل تیلیش

(شرح تصویر: نقاشی جهنم، اثر ویلیام آدولف بوگرو، ۱۸۵۰)   احمد علوی مقدمه پرسش درباره چیستی و هستی دوزخ یا جهنم از دیرباز تاکنون، یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث میان متکلمان متقدم و متأخر مسلمان و مسیحی بوده است. برخی از این متکلمان دوزخ یا جهنم را جسمانی دانسته‌اند حال آنکه بنا به تأویل دیگری سرشت دوزخ غیر جسمانی و روانی است. از سوی دیگر، عذاب…
بیشتر

گذار به الهیات نوین؟

  علی‌اکبر احمدی افرمجانی (استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی) علی بیاتی: متن پیش‌رو، نسخه بازنویسی‌شده سخنرانی دکتر علی‌اکبر احمدی افرمجانی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی با نام «گذار به الهیات نوین؟» است که در تاریخ ۱۱ اردیبهشت‌ماه  ۱۳۸۹برای گروهی از دانشجویان دوره دکتری فلسفه دین پژوهشگاه علوم انسانی ایراد شده است. دکتر احمدی در این بحث، در پی بررسی و طرح یک پرسش بنیادین است و…
بیشتر

آیت‌الله منتظری؛ نقد و توبه در اندیشه و عمل

جلال یوسفی نقد نظام‌مند تجربیات چند دهه اخیر از جانب فعالان سیاسی و اجتماعی یک نیاز و بلکه یک ضرورت در وضعیت کنونی ایران است و مهم‌ترین و اولین گام در این راستا انتقاد از خود است. در این مقاله، آیت‌الله منتظری به‌عنوان یک نمونه نادر در تاریخ معاصر که در زمان حیات خویش به این امر پرداخت به نحو اجمال بررسی می‎شود. مقدمه حلقه…
بیشتر

پرده‌گشایی از موضوع قصاص

کتاب ساختارشکنی در مبحث قصاص، نوشته آیت‌ا‌لله احمد عابدینی سال ۱۴۰۲ منتشر شد. مهرماه سال جاری در رونمایی این کتاب در خانه اندیشمندان علوم انسانی، چند تن از اندیشمندان به بررسی محتوای کتاب پرداختند که در شماره گذشته نشریه چشم‌ا‌نداز ایران چکیده‌ا‌ی از آن مطالب منتشر شد. اینک بخش پایانی آن گزارش را می‌خ‌وانید. تفکیک قتل‌ها و قصاص‌ها دکتر منتظر قائم: به نظر می‌ر‌سد به…
بیشتر

تردیدهای جان‌ا‌فزا

مهدی غنی در نوشتاری با عنوان «سال‌های پر از تردید» در شماره ۱۴۸ چشم‌ا‌نداز ایران به وضعیت روانی و فکری پس از سال ۱۳۵۴ پرداختم. در پایان نوشتم در برابر شک و تردیدهای آن دوران، این سؤال مطرح شد: آیا چیزی هست که وجودش بدیهی باشد و نتوان در آن تردید کرد؟ اینک ادامه داستان… زمان و زمین تردید پیش از پرداختن به سؤال یادشده،…
بیشتر