تاریخ

سرود واپسینِ دکتر فاطمی

(به مناسبت هفتادمین سالگرد شهادت دکتر حسین فاطمی)  فرید دهدزی پیشگفتار: در شماره ۱۵۰ نشریه چشم‌انداز ایران، نظرات شهید دکتر حسین فاطمی پس از کودتای نافرجام ۲۴ امرداد ۱۳۳۲، در روزهای ۲۵ و ۲۶ امرداد بررسی شد(آن مقاله را اینجا بخوانید). بر اساس سخنرانی او در گردهمایی احزاب و نیروهای ملی در بعدازظهر ۲۵ امرداد میدان بهارستان، به این جمع‌بندی رسیدیم که دکتر فاطمی نکته‌ای…
بیشتر

طالقانی همه را دوست داشت

خاطرات محمدحسن طالقانی/بخش دهم سید مهدی غنی: این رشته نوشتار که زندگی خانوادگی آیت‌الله طالقانی را به تصویر کشیده است، اکنون به مقطع درگذشت ایشان می‌رسد؛ رویدادی که ضایعه بزرگی در روند انقلاب بود. در این باره سخن‌های بسیار گفته شده و اکنون این واقعه را از زبان فرزند ایشان را بررسی می‌کنیم. *** س- درگذشت آیت‌الله طالقانی در شهریور ۱۳۵۷، در شرایط حساسی رخ…
بیشتر

دکتر فاطمی مظهر نهضت ملّی ایران

شرح تصویر: کودتای شکست خورده ۲۵ امرداد فرید دهدزی   ستاره مُرد سپیده‌دم، چو یک فرشته ما هم نهاده دیده بَر هم میان پرنیان غنوده بود به آخرین نگاهش، نگاه بی‌گناهش سرود واپسین سروده بود دید که من از این پس دل در راهی دیگر دارم به راه دیگر شوری دیگر در سر دارم که عهد خونین با صبحی روشن‌تر دارم…  این ترانه را دکتر…
بیشتر

جنبش مشروطه را پاس بداریم

علی برزگر مشروطه نخستین جنبش مدنی در تاریخ ایران است که برای جایگزین کردن اراده انسان ایرانی به جای شاه در کانون قدرت حکومت پدید آمد. ریشه این جنبش در شکست‌های ایران از دولت روس تزاری در دوران پادشاهی فتحعلی شاه قاجار در سال‌های ۱۱۹۲-۱۱۸۳ و ۱۲۲۲-۱۲۲۰ بود که در آن روسیه بسیاری از سرزمین‌های ایران در قفقاز و آسیای میانه را گرفت. آغازگران این…
بیشتر

تجدید تقسیم مناطق نفوذ و پیچیدگی‌های امر سیاسی؛ تجربه مشروطه ایران

حسین آبادیان انقلاب مشروطه ایران به دنبال فراز و نشیب‌های فراوان و پس از دهه‌ها رقابت‌های استعماری بین قدرت‌های بزرگ به‌ویژه روسیه و انگلستان به پیروزی رسید. اگرچه برای بسیاری از کنشگران سیاسی ایران محدود کردن قدرت خودکامه شاه و شاهزادگان و دولتمردان قاجار در چاپ موازین قانونی و به رسمیت شناخته شده هدف اصلی مشروطه به شمار می‌رفت، اما قدرت‌های بزرگ جهانی در راستای…
بیشتر

از غرور و خودمحوری خیلی می‌ترسید

  گفت‌وگو با محمدحسن طالقانی/قسمت نهم زندگی همه ما دو رویه دارد: یک وجهه اجتماعی و عمومی؛ و یک جنبه فردی و خصوصی. نسبت این دو حوزه در افراد مختلف، شخصیت‌های آن‌ها را سامان می‌دهد. حافظ در این شعر معروفش اشاره به این دوگانه زندگی دارد: واعظان کائن جلوه در محراب و منبر می‌کنند/ چون به خلوت می‌روند آن کار دیگر می‌کنند از این‌رو مردم…
بیشتر

حکومت قانون و دولت پادگانی

  مهدی غنی درباره رضاشاه، پیش از انقلاب جز چند کتابی که جنبه تبلیغات داشت و او را ابرمردی خودساخته و قهرمان نجات‌دهنده ایران معرفی می‌کرد چیزی منتشر نشد، اما پس از انقلاب اسناد، کتاب (ترجمه و تألیف) و خاطرات زیادی منتشر شد که هرکدام از زاویه‌ای به ماجرای روی کار آمدن رضاخان پرداخته‌اند. متأسفانه در سال‌های اخیر موضوع رضاشاه مستقل از واقعیت تاریخی زمانش…
بیشتر

پیش‌نویس قانون اساسی ضامن حق حاکمیت ملّی

  عطا ضمیری   مهندس عزت‌الله سحابی در ابتدای برگزاری مجلس بررسی نهایی قانون اساسی (مجلس خبرگان قانون اساسی)، در پاسخ به پرسش خبرنگار روزنامه انقلاب اسلامی مبنی بر اینکه «برنامه شما در مجلس خبرگان چه خواهد بود، چنین پاسخ داده بود: «من از طرح اصل حاکمیت ملّی که در پیش‌نویس هست … و بعد از خداوند انسان خودش حاکم بر سرنوشت خود خواهد بود…
بیشتر

نقش روشنفکران در انقلاب مشروطه ایران

  بخش سوم ناصر حریری مقدمه از آن پیش‌تر که این جریان بررسی شود خود را ناچار به بیان کلیاتی می‌بینم. دست‌اندرکاران انقلاب مشروطه را به‌طور کلی به دو دسته می‌توان قسمت کرد: بی‌حقیقت‌ها و مریدپروران بسیاری از کسان که حتی جان خود را هم در همین راه از دست دادند هدفی دیگر را دنبال می‌گرفتند. آقای مهدی ملک‌زاده می‌نویسد پدرش، ملک‎المتکلمین با ظل‎السلطان در…
بیشتر

استبداد شاه عامل اصلی انقلاب بود

گفت‌وگو با دکتر همایون کاتوزیان فرید اسدی دهدزی «دکتر همایون کاتوزیان» نامی آشنا و البته صاحب‌نظر در چند قلمرو محسوب می‌شود. از قلمرو ادبیات کلاسیک و نوین تا علم اقتصاد و اقتصاد سیاسی، به‌ویژه تاریخ معاصر و همچنین صاحب‌نام در قلمرو نظریاتی درباره تاریخ ایران‌زمین. شاید مهم‌ترین وجه فکری ایشان نظریاتی است که از درون بررسی‌های تاریخی مطرح می‌کنند. کتاب‌هایی مانند نُه مقاله در جامعه‌شناسی…
بیشتر

تند رفتن بدون ترمز هنر نیست!

گفت‌وگو با محمدحسن طالقانی – بخش هشتم مهدی غنی از تبعید آقای طالقانی به زابل و بافت کرمان گفتید و بعد فعالیت‌های فرزندان در زمینه فرهنگی و تأسیس مدرسه. از نکات ریز زندگی و واکنش‌های ایشان در آن سال‌ها اگر موردی یادتان آمده بگویید تا بعد به مسائل پس از تبعید بپردازیم. پیش از تبعید ایشان سال‌های ۴۸-۴۹ که از زندان بیرون آمده بودند صحبت…
بیشتر

مستبد و توهم قدرت

مهدی غنی برخلاف روال جاری که مطبوعات باید از آزادی سخن بگویند و با استبداد و خودکامگی پنجه درآویزند، در این رشته نوشته که اکنون سومین بخش آن است از استبداد سخن گفتیم و با مستبدین هم‌سخن شدیم تا شاید به کاستی‌های آزادیخواهی و استبدادستیزی آشنا شویم و برای این کهنه‎درد تاریخی، درمانی بنیادی بیابیم. از محمدعلی شاه و ابتر شدن مشروطیت گفتیم و از…
بیشتر