جو بایدن؛ رئیس‌جمهوری که باید به تاریخ بیندیشد

علی نظیف‌پور

نوامبر سال ۲۰۰۹ بود. جو بایدن، معاون رئیس‌جمهور جوان امریکا، باراک اوباما، از طرف او مأموریت داشت با دوستان و همکاران سابقش در سنا برای تصویب طرح بیمه درمانی او مذاکره کند. همه‌چیز خوب به نظر می‌رسید: دموکرات‌ها ۶۰ کرسی را در سنا در اختیار داشتند، یعنی جمهوریخواهان قادر نبودند بیمه درمانی اوباما را از طریق فیلیباستر۱ متوقف کنند. بایدن، اما مجدانه با جمهوریخواهان مذاکره می‌کرد: او نمی‌خواست برنامه اوباما بدون هیچ رأیی از حزب رقیب به تصویب برسد. عجله‌ای در کار نبود؛ دموکرات‌ها وقت داشتند، ولی سه انتخابات پشت سر هم برنامه دموکرات‌ها را به هم ریخت: در انتخابات فرمانداری ویرجینیا، باب مک‌دانل، نامزد جمهوریخواه پیروز شد؛ کریس کریستی، فرماندار جمهوریخواه ایالت نیوجرسی، نه‌تنها در مقام خود ابقا شد بلکه بیش از ۶۰ درصد رأی آورد؛ و مهم‌تر از همه در ماساچوست در انتخابات شگفتی‌آفرینی که پس از درگذشت تد کندی به شکل فوری برگزار شده بود یک جمهوریخواه کرسی سنای ایالت ماساچوست را فتح کرد. دموکرات‌ها دیگر نمی‌توانستند فیلیباستر را دور بزنند و بنابراین باید از گزینه اصلاح بودجه در سنا استفاده می‌کردند که امکاناتشان را بسیار محدود می‌کرد. اوباما مجبور شد گزینه بیمه دولتی را از لایحه خود حذف کند، مصالحه‌ای که چپ‌گرایان آن را خیانتی بزرگ قلمداد کردند.

اوباما در پایان سال ۲۰۰۹ رئیس‌جمهوری بود که با بحران روبه‌رو شده بود: میزان محبوبیتش افت کرده بود، در ایالت‌های لیبرال شکست‌های انتخاباتی سختی خورده بود، لایحه مهمش در کنگره معطل مانده بود و در حزب خودش هم میانه‌روها از او دلخور بودند که به‌قدر کافی مصالحه نکرده است و چپ‌گرایان دلخور بودند که چرا بیش از حد مصالحه کرده است. اوباما اگرچه موفق شد درنهایت لایحه بیمه درمانی ارزان را به تصویب برساند، لایحه‌ای که در سیاست امریکا با نام خود او گره خورد و همه آن را اوباما کر می‌خوانند، اما این موفقیت سیاسی بزرگ باعث نشد بحران سیاسی او خاتمه یابد. در سال ۲۰۱۰، دموکرات‌ها شکست بسیار سختی در انتخابات کنگره خوردند.

بایدن نیز هم‌اکنون در موقعیت بسیار مشابهی قرار دارد. محبوبیت بایدن از آگوست تاکنون کاهش یافته است و به کاهش هم ادامه می‌دهد. در آگوست خروج نیروهای امریکایی از افغانستان باعث شد کابل به‌سرعت به فتح طالبان درآید. هم‌زمان محبوبیت بایدن روندی کاهشی یافت. بسیاری به اشتباه این دو را به هم مرتبط دانستند و تصور کردند اخبار افغانستان عامل کاهش محبوبیت بایدن است. در آن زمان این افراد می‌گفتند  به احتمال بسیار زیاد میزان محبوبیت بایدن در آینده نزدیک بهبود پیدا خواهد کرد، چون پس از مدتی توجه رسانه‌ها و افکار عمومی به افغانستان کاهش خواهد یافت، اما اکنون بیش از سه ماه می‌گذرد و افغانستان از نظرها و رسانه‌های امریکایی محو شده است و میزان محبوبیت بایدن نه‌تنها روندی افزایشی نیافته است، کاهش بیشتری یافته است. این امر نشان می‌دهد حق با آن دسته از متخصصانی بود که معتقد بودند کاهش محبوبیت بایدن هرگز ربطی به افغانستان نداشته است. درواقع عوامل اصلی آن بازگشت بیماری کووید ۱۹، کندتر شدن روند بهبود اقتصاد و کاهش طبیعی محبوبیت رئیس‌جمهور پس از دوره ماه‌عسل بود؛ یعنی درواقع محصول عوامل بسیاری بود.

رأی‌دهنده‌های مستقل در ماه‌های اخیر تا حد بسیار زیادی از بایدن روی برگردانده‌اند تا حدی که میزان نارضایتی از بایدن بین این افراد دارد به میزان نارضایتی آنان از رئیس‌جمهور قبلی، ترامپ، نزدیک می‌شود. این امر البته برای رؤسای‌‌جمهور امر عجیبی نیست. مستقلین اصولاً پس از مدتی از رئیس‌جمهور مستقر در کاخ سفید ناراضی می‌شوند و این امر دلیل اصلی طبیعت چرخشی سیاست در امریکاست و اینکه هر حزبی که در انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز شود در انتخابات میان‌دوره‌ای شکست می‌خورد.

علاوه بر کاهش محبوبیت، بایدن مانند اوباما در سال ۲۰۰۹ شاهد شکست‌های انتخاباتی جدی در ایالت‌های لیبرال بوده است. در انتخابات فرمانداری ایالت ویرجینیا، گلن یانکین، نامزد حزب جمهوریخواه، موفق شد تری مک‌آلیف فرماندار سابق این ایالت و یکی از نزدیک‌ترین چهره‌ها به خانواده کلینتون را شکست دهد. هم‌زمان در ایالت نیوجرسی فیل مرفی، فرماندار دموکرات این ایالت با اختلاف نزدیک به یک درصد پیروز شد. اگرچه مرفی در مقام خود باقی‌مانده، باید نتیجه انتخابات را شکست سهمگینی برای دموکرات‌ها دانست؛ چون در یکی از لیبرال‌ترین ایالات امریکا نامزد جمهوریخواه تا یک قدمی پیروزی نزدیک شد. نکته مهم این است که هم نیوجرسی و هم ویرجینیا ایالت‌هایی هستند که نسبت به متوسط جامعه امریکا لیبرال محسوب می‌شوند. بایدن در این دو ایالت به ترتیب از ترامپ بیش از ۱۰ و ۱۶ درصد رأی آورده بود. به‌طورکلی مثلاً در ویرجینیا در حالت عادی انتظار می‌رود نامزد دموکرات‌ها ۵ درصد بیشتر رأی داشته باشد و در نیوجرسی حتی بیشتر.

دیگر شباهت بایدن در سال ۲۰۲۱ با اوباما در سال ۲۰۰۹ این است که بایدن با اختلافات درونی در حزب خود روبه‌رو است؛ البته حزب دموکرات در دوران بایدن بسیار متحدتر و یکپارچه‌تر از حزب دموکرات در سال ۲۰۰۹ است، ولی به دلیل اینکه این حزب تنها ۵۰ کرسی در اختیار دارد، حتی قادر نیست یک رأی در سنا را از دست بدهد. به همین دلیل دو سناتور دموکرات میانه‌رو، جو منچین، سناتور ایالت ویرجینیای غربی و کِرستِن سینِما، سناتور ایالت آریزونا، تاکنون از تصویب لوایح بایدن خودداری کرده‌اند و او را همچنین وادار به مصالحه کرده‌اند: بایدن برنامه بسیار بلندپروازانه خود را بیش از یک تریلیون دلار کاهش داده و از ۳ تریلیون دلار به یک تریلیون و ۷۵۰ میلیارد دلار رسانده و چند برنامه بسیار مهم آن را حذف کرده است، ازجمله افزایش مالیات شرکت‌های بزرگ و دانشگاه دولتی رایگان.

جناح چپ حزب دموکرات از این مسئله ناخشنود است؛ البته برخلاف اوباما که بیشتر به جناح میانه‌رو نزدیک بود و از جناح چپ انتقاد می‌شنید، جناح چپ عمدتاً از بایدن راضی است و عمده اختلاف بایدن با میانه‌روهاست، اما جناح چپ هم به‌نوبه خود بخشی از برنامه بایدن را معطل کرده است: چند ماهی است سنای امریکا برنامه بازسازی زیرساخت‌های امریکا را تصویب کرده است و چپ‌گرایان در مجلس نمایندگان از تصویب آن جلوگیری می‌کنند. این لایحه نتیجه معامله‌ای بود که بین سناتورهای میانه‌روی هر دو حزب و دولت بایدن صورت گرفت و میانه‌روها آن را دستاورد بزرگ خود می‌دانند. دلیل این حرکت این است که چپ‌گرایان بدبین هستند که در صورت تصویب کامل، میانه‌روها از تصویب لایحه بزرگ‌تر خودداری کنند؛ بنابراین می‌بینیم وضعیت بایدن بسیار مشابه وضعیت اوباما در سال ۲۰۰۹ است. می‌توان گفت اگر فضای سیاسی امریکا تغییری جدی نکند، یک سال بعد حزب جمهوریخواه در انتخابات کنگره ۲۰۲۲، هم مجلس نمایندگان و هم سنا را به‌آسانی دوباره فتح خواهد کرد. در حال حاضر فضای سیاسی امریکا تا حدی به‌سوی حزب جمهوریخواه حرکت کرده که احتمال پیروزی این حزب در انتخابات ۲۰۲۲ نزدیک به یقین است، حتی برای اندکی نزدیک‌تر شدن انتخابات، دموکرات‌ها باید به شکلی جدی فضا را تغییر دهند.

باراک اوباما قادر نشد پس از تصویب لایحه بیمه درمانی‌اش دستاورد مهم دیگری در حوزه مقننه به دست بیاورد و اگر بایدن هم در انتخابات سال ۲۰۲۲ با شکست مواجه شود، اتفاقی که فعلاً باید فرض را بر وقوع آن گذاشت، او هم قادر نخواهد بود دستاوردی بجز دو لایحه دوقلوی خود به دست آورد.

اما بایدن می‌تواند به ریاست‌جمهوری اوباما نگاه کند و از جهتی از آن قوت قلب بگیرد. هنگامی‌که اوباما در انتخابات ۲۰۱۰ شکست سختی خورد، بسیاری آن را به پای بیمه درمانی نوشتند. در آن زمان بیمه درمانی اوباما از حمایت اکثریت مردم امریکا برخوردار نبود و به همین دلیل جمهوریخواهان تمام تمرکز خود را در رسانه‌ها و فعالیت‌های سیاسی و انتخاباتی علیه آن متمرکز کردند. در زمان ریاست‌جمهوری اوباما، جمهوریخواهان بیش از هفتاد بار اقدام به لغو بیمه درمانی اوباما کردند، ولی اوباما با حق وتو جلوی لغو آن را گرفت. هنگامی‌که در سال ۲۰۱۷ ریاست‌جمهوری اوباما به پایان رسید، مردم اثر واقعی بیمه اوباما را در زندگی خود لمس کرده بودند و به همین دلیل محبوب شده بود. جمهوریخواهان اگرچه هر سه قوه را تحت کنترل داشتند، موفق به لغو آن نشدند و بعد در سال ۲۰۱۸ بازی کاملاً عوض شده بود: بیمه درمانی اولویت اول رأی‌دهندگان بود و دموکرات‌ها با وعده حفظ بیمه درمانی اوباما در انتخابات کنگره به پیروزی دست یافتند. امروز، بیمه درمانی دستاورد مثبت اوباما محسوب می‌شود.

شاید بایدن هم امروز به تاریخ فکر می‌کند. شاید دیگر دیر شده باشد که دموکرات‌ها به حفظ کنگره بیندیشند، اما شاید بایدن فراتر از انتخابات ۲۰۲۲ به روزی می‌اندیشد که مردم پیامد واقعی برنامه او را حس کنند. واقعیت این است که حتی هنوز پس از تمام مصالحه‌ها و کاهش‌ها، برنامه بایدن همچنان بزرگ‌ترین گسترش دولت رفاه در امریکا از دوران لیندون جانسون است. برنامه بایدن علاوه بر افزایش اشتغال، بر زندگی میلیون‌ها نفر تأثیر بسیار مستقیم خواهد گذاشت. نگهداری از کودکان و سالمندان را رایگان خواهد کرد، قیمت داروها را کاهش خواهد داد و شاید مهم‌تر از همه این‌ها، اساسی‌ترین و مهم‌ترین گام‌های امریکا برای مقابله با گرمایش زمین را خواهد برداشت. شاید بایدن به بحرانی‌ترین دوران در ریاست‌جمهوری خود رسیده باشد، ولی هنوز فرصت او برای اینکه نامش در تاریخ امریکا به نیکی ثبت شود و رئیس‌جمهور موفقی محسوب شود به پایان نرسیده است.■

پی‌نوشت:

1. Filibuster معمولاً در سنای امریکا رخ می‌دهد و عبارت است از اکثریت انداختن مجلس یا طولانی کردن سخنرانی یک نماینده که وقت رأی‌گیری را به تعویق بیندازد.