گروه نویسندگان نشریه بلومبرگ
برگردان: هادی عبادی
سال ۲۰۲۰ از هر نظر شگفت‌آور بود و اخبار اقلیمی نیز استثنا نبود. همان‌طور که دنیا با شوک‌های ناشی از همه‌گیری کرونا، تنش‌های نژادی و فروپاشی اقتصادی روبه‌رو بود با آتش‌سوزی‌های مرگبار و فعال‌ترین فصل طوفان‌های آتلانتیک نیز مواجه بود.
هرچند شاید سال ۲۰۲۰ را به‌عنوان سالی به یاد آوریم که دنیا حرکت بر خلاف قرن‌ها آسیب به اقلیم خود را آغاز کرد. اندکی پیش از آغاز سال، اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، «توافق سبز جدیدی» را اعلام کرد که به جزء اصلی طرح بازسازی اقتصاد اتحادیه اروپا تبدیل شد. چند کشور بزرگ دیگر در عرصه اقتصادی همچون چین که بیشترین گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کند نیز به تعهدات مربوط به کاهش گازهای گلخانه‌ای پیوستند. به علت کاهش بهای نفت و گاز در اثر همه‌گیری کرونا، شرکت انرژی «نکست اِرا» که بزرگ‌ترین تأمین‌کننده انرژی بادی است، شرکت‌های «اکسان موبیل» و «شِورون» را پشت سر گذاشت و باارزش‌ترین شرکت انرژی جهان شد. در نوامبر امریکایی‌ها به جو بایدن رأی دادند؛ کاندیدایی که تغییرات اقلیمی را یکی از مهم‌ترین موضوعات کمپین مبارزاتی خود اعلام کرده بود. بلومبرگ گرین تصمیم گرفت تا با نگاهی به این سال تاریخی، غم‌انگیز و غافلگیرکننده، مهم‌ترین گزارش‌های اقلیمی سال را بازتاب داده و آن‌ها را تحلیل کند.
فجایع عمیق‌تر شدند
امسال با آتش‌سوزی‌های بدی مواجه شدیم، به‌ویژه در کالیفرنیای شمالی که من در آنجا زندگی می‌کنم، اما فصلی غیرقابل پیش‌بینی از طوفان‌های آتلانتیک را تجربه کردیم که بسیار بدتر از جاهای دیگر بود. فونیکس نسبت به گذشته با رکوردهای سه‌رقمی از گرما (در مقیاس فارنهایت) مواجه شد. رکورد فجایع اقلیمی هزینه‌ای بالغ بر یک میلیارد دلار بر جای گذاشت. مهاجرت‌های اقلیمی قبلاً شروع شده، اما اکنون بیش از گذشته مردم این سؤال را می‌پرسند: «آیا زمان تغییر مکان فرارسیده است؟»۲
شرکت‌های نفتی و گازی به علت انتشار گازهای گلخانه‌ای با انتقادات بیشتری روبه‌رو می‌شوند
اکسان موبیل در آگوست از میانگین صنعتی داوجونز محو شد؛ این شرکت از زمان ظهور شرکت استاندارد اویل نیوجرسی در سال ۱۹۲۸ (و بعداً ادغام با شرکتی دیگر که به تشکیل اکسان موبیل منجر شد) همواره عضوی از این میانگین داوجونز بوده است. همان ماه انرژی (بخوانید: شرکت‌های نفت و گاز) به پایین‌ترین حد شاخص اس.اند.پی ۵۰۰ سقوط کرد؛ این شاخص در مورد شرکت‌های انرژی در سال ۲۰۰۸، بعد از شرکت‌های فنّاوری در رتبه دوم قرار داشت. به‌طور واضح می‌توان گفت این امر پایین‌ترین وضعیت برای بخش نفت و گاز است. نکته مهم‌تر برای من این است که مسیر صعود از این وضعیت برای بخش نفت و گاز اگر وجود داشته باشد، چگونه خواهد بود. این موضوع برای شرکت‌های اروپایی به شکل تعهد برای کاهش یا به صفر رساندن انتشار گازهای گلخانه‌ای و هم‌زمان کاهش تقاضای نفت خواهد بود. این مسیر در مورد شرکت‌های بزرگ نفتی امریکا از شفافیت کمتری برخوردار است، اما سرمایه حرف اول را می‌زند. مسیر طولانی اتخاذشده در اکسان موبیل درباره استراتژی‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و به‌طورکلی تغییرات اقلیمی، اکنون با دو کمپین فعال مواجه شده که دیگر برای سرمایه‌گذاران شرکت نیز تحمل‌پذیر نیست که در برابر این دو کمپین ایستادگی کنند. اکنون این شرکت در حال توجه به انتقادات است و این ماه طرح‌های خود را برای کاهش چشمگیر انتشار گازهای گلخانه‌ای اعلام کرد.۳
رؤیای انرژِی پاک به تحقق نزدیک‌تر شده‌اند
پیش از سال ۲۰۲۰ این موضوع که امریکا خواهد توانست در آینده از شر انتشار گازهای گلخانه‌ای خلاص شود رؤیا به نظر می‌رسید، اما در سال ۲۰۲۰ این امر به مطالبه‌ای ملی تبدیل شد. جو بایدن، به‌عنوان کاندیدای ریاست‌جمهوری نه‌تنها این موضوع را به اولویتی اساسی در کمپین مبارزاتی خود تبدیل کرد، بلکه پیشنهاد داد با پیشی گرفتن از ایالت‌های پیشرویی همچون کالیفرنیا، کل سیستم‌های کشور تا سال ۲۰۳۵ سبز شود. هیچ‌یک از این امور آسان نخواهد بود، درحالی‌که بسیاری از تأسیسات بزرگ امریکایی تعهد داده‌اند تا سه دهه دیگر انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صفر برسانند. بعضی از کارشناسان معتقدند هنوز فنّاوری ضروری برای نیل به اهداف بایدن وجود ندارد.۴
رأی‌دهندگان به تغییرات اقلیمی توجه نشان دادند
انتخابات سال ۲۰۲۰ حداقل یک نکته را به‌وضوح روشن ساخت: رأی‌دهندگان به تغییرات اقلیمی اهمیت می‌دهند. جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب، سیاست‌های زیست‌محیطی را در اولویت کمپین خود قرار داده بود، همان‌طور که رأی‌دهندگان جوان از دنیا می‌خواستند تا بحران اقلیمی را به‌طور جدی مورد توجه قرار دهد. وقتی بایدن در ژانویه قدرت را به دست بگیرد ناچار است با میراث دولت فعلی مواجه شود که بسیاری از مقررات زیست‌محیطی دوران اوباما را به عقب برگرداند. اگر جمهوریخواهان همچنان کنترل سنا را در اختیار داشته باشند نیل به وعده‌های کمپین بایدن بسیار دشوار خواهد بود. (الیزابت الکین، خبرنگار)
چین از اهداف جهانی درباره تغییرات اقلیمی حمایت کرد
بدون شک مهم‌ترین موضوع امسال، تعهد چین در به صفر رساندن انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۶۰ است. نکات زیادی در مورد طرح چین نمی‌دانیم و دولت مرکزی چین نیز مثل هر کشوری باید با منافع افراد و شرکت‌های زیادی ازجمله صنعت زغال‌سنگ مقابله کند تا به این هدف برسد، اما حزب کمونیست حاکم بر چین اگر بخواهد می‌تواند اقدامات بزرگی انجام دهد. اگر چین واقعاً بتواند به اهدافش برسد، شاید بتوانیم تا حد زیادی بر این بحران فائق شویم. پوشش بلومبرگ بر داده‌های مربوط به تغییرات اقلیمی متمرکز است: انتشار چه میزان دی‌اکسیدکربن در برابر چند میلیون گیگاوات انرژی و اموری شبیه به این موضوع؛ اما اثر زیبای کاترین راندل در مورد حیات وحش به ما یادآوری می‌کند تنها آینده بشر به خطر نیفتاده است. او در کتاب خویش به‌عنوان نمونه از جوجه‌تیغی یاد می‌کند که تغییرات اقلیمی می‌تواند حیات این‌گونه را در معرض خطر جدی قرار دهد.۵
شرکت‌ها درباره خطرات زیست‌محیطی حقیقت را می‌گویند
با وجود آشفتگی دولتی در اثر همه‌گیری کرونا شرکت‌های بیشتری بیش از گذشته در حال افشای تأثیرات خود بر موضوعات اقلیمی هستند. گزارش سالانه گروه ویژه درباره افشای مسائل مالی مربوط به تغییرات اقلیمی نشان داد شفافیت شرکت‌ها در زمینه پیشنهادات این گروه امسال ۸۵ درصد افزایش داشته است. درعین‌حال، CDP که رسماً به‌عنوان پروژه افشاگری درباره تغییرات اقلیمی شناخته می‌شود، یکهزار شرکت را وادار کرده در این زمینه افشاگری کنند که این امر نسبت به سال قبل ۱۴ درصد رشد داشته است. این رویه‌ها برای ارزیابی تأثیرات اقلیمی شرکت‌ها و تنظیم اهداف معنادار ضروری است. احتمالاً شرکت‌ها برای بیش از این داوطلب نمی‌شوند. امسال نیوزلند و بریتانیا اولین کشورهایی بودند که اعلام کردند شرکت‌ها باید در زمینه خطرات زیست‌محیطی خود افشاگری کنند.۶
تغییرات اقلیمی جزء اولویت‌های جهان قرار گرفت
تغییرات اقلیمی همواره تا حدی مدنظر بوده است؛ سال ۲۰۲۰ اولین سالی بود که این موضوع در اولویت قرار گرفت. در ابتدای سال بحث‌هایی درباره انگیزه‌های مالی برای سبز کردن اقتصاد جهانی مطرح شد؛ سپس امریکا و جهان به قتل برونو تیلور، جورج فلوید، احمد آربری و دیگران واکنش نشان داد؛ نهایتاً در انتهای سال در جشن پنجمین سالگرد توافق اقلیمی پاریس در نشستی مجازی در بریتانیا این موضوع مطرح شد که جهان به این اجماع رسیده که تغییرات اقلیمی نخستین اولویت است. ممکن است عده‌ای همچنان بدبین باشند، اما من فکر نمی‌کنم این روند برگشت‌پذیر باشد.۷
کرونا یک هشدار بود
یکی از پیامدهای مهم کرونا این بود که اکنون افراد بیشتری نسبت به ارتباط میان سلامت جهان و محیط زیست آگاه شدند. همان‌طور که دمای جو افزایش می‌یابد، شمار بیشتری از حیوانات مجبور می‌شوند در جست‌وجوی محیط بهتر سکونتگاه‌های تاریخی خود را ترک کنند و به محل سکونت انسان نزدیک‌تر شوند که این امر احتمال انتقال بیماری‌ها از حیوانات به انسان را بیشتر می‌کند. وضعیت فعلی نشان می‌دهد فارغ از اینکه کرونا تا چه حد آسیب رسانده، تغییرات اقلیمیِ خارج از کنترل می‌تواند به مراتب ویرانگرتر باشد. تغییرات اقلیمی این پتانسیل را دارد تا افزون بر مرگ مشکلات اقتصادی و تغییرات چشمگیر در جامعه، با تضعیف امکانات فعلی زمینه‌ساز بیماری‌های همه‌گیر ویرانگر در آینده باشد.۸
سرمایه‌گذاران در مقیاس وسیع مسئولیت پذیرفتند
سرمایه‌گذاری پایدار رشد داشته است؛ درواقع سرمایه‌گذاری در حوزه‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و با برچسب دولتی یا ESG در چهار سال گذشته تقریباً ۲ برابر شده و بالغ بر ۴۰ تریلیون دلار بوده است. با وجود این، سال ۲۰۲۰ لحظه‌ای اساسی برای سرمایه‌گذاران در حوزه انرژی پاک بوده است. این امر با اقدامی اساسی در ژانویه شروع شد، زمانی که «بلک راک» ۷ تریلیون دلار به «اقدام اقلیمی ۱۰۰ پلاس» اضافه کرد ائتلاف سرمایه‌گذاری که شرکت‌ها را مجبور می‌کند انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند. این اقدام با گسترش کرونا تسریع شد. وقتی بازار در اوایل شیوع کرونا راکد شد ESG مدیریت شد تا از بازار پیشی بگیرد و انتقال‌های لازم انجام شود. درحالی‌که سرمایه‌گذاران جایگزینی برای مقررات دولتی ندارند و چنین نیست که هر سرمایه ESG نیز واقعاَ تمایلی برای کاهش تولید کربن داشته باشد، بازارها از قدرت خود استفاده می‌کنند تا شرکت‌ها میزان انتشار کربن را افشا و برای قطع آن طرحی ابداع کنند. به نظر می‌رسد این روند ادامه داشته باشد و بعضی نیز پیش‌بینی می‌کنند سال ۲۰۲۰، ۶۰ درصد از بازار ESG (سهام در حوزه محیط زیست) باشد.۹
تناقض‌ها هویدا شد
همان‌طور که سرمایه‌گذاری ESG از حاشیه به جریان اصلی حوزه مالی تبدیل شد، کشمکش‌های بیشتری در حوزه سرمایه‌گذاری هویدا شد؛ وضعیت برای بزرگان وال‌استریت مشکل شد و آن‌ها دیگر نمی‌توانستند بدون اینکه اقدامی کنند تنها در این مورد صحبت کنند. وضعیت چنین بود که مدیران مالی با سرمایه چند میلیارد دلاری به موج امسال در مورد سرمایه ESG پیوستند، درحالی‌که مدیران ارشد آن‌ها از شکاکیت درباره بحران اقلیمی دفاع می‌کردند. سرمایه‌گذارانی در دو طرح بزرگ بازنشستگی از این وضعیت راضی نبودند و یکی از مدیران سرمایه را مجبور کردند تغییراتی اعمال کند و این اطمینان را حاصل کند که فعالیت‌های آن‌ها مطابق با انتقال به اقتصاد با کربن کم باشد. بزرگ‌ترین گروه در جهان نیز که ۳۵۰۰ عضو دارد و ۱۰۰ تریلیون دلار را مدیریت می‌کند این هشدار را از سرمایه‌گذاران دریافت کرد که اطلاعات مربوط به تعاملات خود با سیاست‌گذاران را آشکار کند تا مشخص شود لابی‌های آن‌ها در تطابق با اهداف زیست‌محیطی و اجتماعی هست یا خیر.۱۰
موانع اقدام علیه تغییرات اقلیمی شروع به فروریختن کرد
هم بیماری‌های همه‌گیر و هم تغییرات اقلیمی به اقتصاد متعارف آسیب می‌رسانند. بسیاری از کشورهای غنی ناتوان از ایمن نگه داشتن مردم خود در برابر کرونا بوده‌اند و اکثر مدل‌های مشهور اقتصادی در زمینه تغییرات اقلیمی با این فرض که تغییرات اقلیمی در حال سرعت‌گرفتن است، ما را به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تشویق می‌کنند. تولید ناخالص داخلی که به نظر می‌رسید معیار مسلط و غیر‌قابل‌بحث در زمینه ارزیابی موفقیت اقتصاد کلان باشد، امسال با پیشنهاد محافظه‌کارانه‌تری از سوی مجمع جهانی اقتصاد مواجه شد و قرار شد با معیار مفصل‌تر و جامع‌تری جایگزین شود، اما صندوق بین‌المللی پول حتی بر اساس معیارهای متعارف رشد اقتصادی دریافت که کاهش هزینه‌های انرژی‌های پاک و فهم بهترِ آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی به این معنی است که معیارهای اقتصاد سبز بهترین گزینه برای حمایت از اقتصادهای آسیب‌دیده از بیماری‌های همه‌گیر است، درحالی‌که متوجه هستم این اطلاعات به‌تنهایی اقدام مناسب علیه تغییرات اقلیمی را تضمین نمی‌کند، بسیار خوب است که «هزینه‌ها» از فهرست بهانه‌ها برای عدم اقدام علیه تغییرات اقلیمی در حال رفع شدن است.۱۱
وال‌استریت ارزش تنوع زیستی را درک کرد
نابودی تنوع زیستی در کره زمین توجه مدیران مالی را به خود جلب کرد. پس از سال‌ها تلاش برای فهماندن نقش این مدیران در تغییرات اقلیمی، تعداد زیادی از مدیران مالی در سال ۲۰۲۰ تعهد کردند برای تنوع زیستی اقداماتی انجام دهند. درحالی‌که از بین رفتن ذخایر ماهی یا جمعیت زنبورها دور از ذهن سرمایه‌دارها بود، اکنون آن‌ها فهمیده‌اند چه خطر اقتصادی عظیمی مردم جهان را تهدید می‌کند: بیش از نیمی از مجموع تولید ناخالص داخلی در دنیا به طبیعت وابسته است و حضور انسان و نیازهای او از غذا تا دارو نیز به منابع طبیعی کره زمین بستگی دارد.۱۲
همه‌چیز در قطب شمال رخ داد
امسال نتایج هر نوع از تغییرات اقلیمی تا حدی در قطب شمال پدیدار شد: ذوب شدن یخ، افزایش سطح آب دریا، آتش‌سوزی، دمای زیاد، فروپاشی ساختار، انقراض گونه‌ها، انتشار کنترل‌نشده کربن و متان. اگر ما هرچه زودتر انتشار گازهای گلخانه‌ای را متوقف نکنیم، گرمایش در قطب شمال سریع‌تر رخ می‌دهد. امسال دانشمندان بزرگ‌ترین سفر در تاریخ را به قطب شمال برای جمع‌آوری داده‌ها و بررسی این منطقه پیش از ناپدید شدن آن انجام دادند. هم‌زمان صادرکنندگان گاز طبیعی از نازک شدن یخ‌ها برای طولانی‌ترین فصل ناوبری در مسیر چالش‌برانگیز دریای شمال استفاده کردند.۱۳
اقتصاد جهانی سبز شد
هشت اقتصاد از ده اقتصاد بزرگ جهان – چین و ژاپن، اولین و پنجمین آلوده‌کنندگان جهان- برای رسیدن به هدف عدم انتشار کربن در عرض چند دهه برنامه‌ریزی کرده‌اند. زمانی که جو بایدن به ریاست‌جمهوری برسد این فهرست شامل نُه کشور خواهد بود. اگر این کشورها به تعهدات خود عمل کنند، جهان می‌تواند میزان گرما را در سطح ۲ درجه سانتیگراد حفظ کند.۱۴
آتش‌سوزی‌ها به مقیاس داستان‌های علمی-تخیلی رسیده‌اند
همان‌طور که تغییرات اقلیمی بدتر می‌شود، شاید تنها مرجع ما برای این امر داستان‌های علمی-تخیلی باشد. در سپتامبر، بزرگ‌ترین آتش‌سوزی در تاریخ کالیفرنیا آسمان را به رنگی درآورد که قبلاً تنها در فیلم «بلِیدرانر ۲۰۴۹» در سال ۲۰۱۷ دیده بودیم. امسال آتش‌سوزی‌های تاریخی در استرالیا آغاز شد که عامل آن افزایش شدید دما و خشک‌سالی مداوم بود، حتی در قطب شمال که بسیاری از ما آن را با یخ و سرما می‌شناسیم شاهد آتش‌های ناهنجار ازجمله «آتش‌های زامبی» بودیم که از آتش‌های زیرزمینی شعله‌ور می‌شد. انبار آتش‌های در حال شعله‌ور شدن، دیگر تنها مربوط به آینده نیست. اکنون آن‌ها وجود دارند و شرایط نامناسب اقلیمی که در حال تحریک آن‌ها هستند در حال تشدید است.۱۵
کاهش تأثیرات نامناسب تغییرات اقلیمی، امری مثبت برای اقتصاد است
کرونا-تغییرات اقلیمی، توازن مربوط به خود را ایجاد می‌کنند. مهم‌ترین آن به این شرح است: توقف شیوع کرونا، بهترین محرک اقتصادی است. همین امر در مورد تغییرات اقلیمی نیز صادق است. طرفداران محیط زیست و اقتصاددانان حوزه تغییرات اقلیمی مدت‌هاست این بحث را مطرح کرده‌اند که بررسی تغییرات اقلیمی، استراتژی برد-برد است: هم برد در حوزه تغییرات اقلیمی و هم برد در حوزه اقتصاد. پاییز امسال صندوق بین‌المللی پول نیز به این بحث پیوست. دلیل این امر این بود که کربن‌زدایی از اقتصاد تعهد بزرگی است و به سرمایه‌گذاری بزرگی در فنّاوری‌های پاک و کارآمد نیاز دارد. به‌طور خلاصه، به نظر می‌رسد موفقیت در حوزه تغییرات اقلیمی به فعالیت اقتصادی بیشتری نیاز دارد، نه فعالیت اقتصادی کمتر؛ البته این موضوع به این معنا نیست که این انتقال در وضعیت بدون هزینه خواهد بود. واقعیت تفاوت بسیاری با آن دارد. همان‌طور که کرونا به بعضی از شرکت‌ها از «آمازون» تا «زوم» آسیب زد، به صفر رساندن انتشار کربن نیز چنین خواهد بود. «انتقال صرف» کلید ماجراست و واژه‌ای است که به ادبیات مؤسسات اقتصادی همچون صندوق بین‌المللی پول نیز وارد شده و جزء اصلی برنامه‌ریزی‌های اقتصادی-اقلیمی جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب امریکا، نیز هست.۱۶
پی‌نوشت:
- The Biggest Climate Change Stories of 2020
- امیلی بیوسو، از اعضای شورای سردبیری بلومبرگ
- ناتانیل بولارد، ستون‌نویس اسپارک‌لاینز/مدیر ارشد محتوای بلومبرگ ان‌ای‌اف
- برایان اکهاوس، خبرنگار
- جان فراهر، عضو شورای سردبیری بلومبرگ
- تاد گیلیسپی، خبرنگار
- جیلیان گودمن، عضو شورای سردبیری بلومبرگ
- کارولین کِن، خبرنگار
- لزلی کافمن، خبرنگار
- ساجیل کیشان، خبرنگار
- کِیت مکنزی، ستون‌نویس نشریه استراندِد اسِتز
- آلستر مارش، خبرنگار
- لورا میلان، خبرنگار
- اکشات راسی، خبرنگار
- اریک روستون، خبرنگار
- گِرنِت واگنر، ستون‌نویس نشریه ریسکی کلایمِت
منبع: بلومبرگ (۲۸ دسامبر ۲۰۲۰، ۸ دی ۱۳۹۹)
