میرداوود میلانی
میرداوود میلانی بیش از پنجاه سال است که در بخش آب کشور مشغول به کار است. ۲۷ سال در مدیریت اجرایی کارهای آبی مشغول به کار بوده که می‌توان به مدیرعاملی و رئیس هیئت‌مدیره آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل و همین‌طور مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره آب منطقه‌ای خراسان رضوی، خراسان شمالی و جنوبی و و مدیرعاملی کشت و صنعت کارون اشاره کرد. میلانی همچنین ۲۳ سال در امور برنامه‌ریزی به‌عنوان مشاور وزیر نیرو و مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی تلفیقی و دبیر آب و کشاورزی برنامه‌های اول و دوم توسعه و نماینده وزارت نیرو در برنامه‌های سوم و چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور حضور داشته است و ده سال نیز در سازمان برنامه و بودجه کشور مدیرکل امور آب سازمان بوده است. ایشان رئیس هیئت‌مدیره انجمن خبرگان برنامه‌ریزی است که مدیران سابق و فعلی سازمان برنامه و بودجه در آن عضویت دارند؛ ضمناٌ مهندس میلانی در زمان وزارت نیرو دوره قبلی (۱۳۹۲-۱۳۹۶) عضو اتاق فکر آب وزارت نیرو بوده است.
آبی که پشت سد جمع خواهد شد نیاز قطعی توسعه کشور است و می‌تواند در حوادث بروز سیل نقش تکمیلی سدهای فعلی را بازی کند و از سرریز شدن سدهای موجود سد دز جلوگیری کند و مقدار ۴.۵ میلیارد متر مکعب آب را پیش از رسیدن به سد دز در خود ذخیره کند.
محاسبه اقتصادی نقش سد بختیاری در ذخیره سیلاب‌هایی که موجب تخریب مزارع و خانه‌های مردم می‌شود خسارات فراوانی را به بار می‌آورد و به‌راحتی جوابگوی هزینه احداث آن می‌کند.
احداث نکردن این سد از دست رفتن آب قابل‌توجهی را به دنبال خواهد داشت و بعد پشیمانی برای حاکمیت و مردم خواهد بود، درحالی‌که کشورهای هم‌جوار مانند ترکیه تمام آب‌های موجود در کشور خود را با زدن سد مهار کرده‌اند و در بعضی رودخانه‌ها تا ۲ برابر آورد سالیانه رودخانه ظرفیت ایجاد کرده‌اند و به این ترتیب روی آب‌های جاری در آن کشور حق ایجاد شده است که با شرایط کم‌آبی در دنیا سرمایه قابل‌توجهی محسوب می‌شود. کشورهای همسایه ما مانند عراق و افغانستان هم توانسته‌اند در جمع‌آوری آب‌ها سرمایه‌گذاری و حرکت‌های قابل‌توجه از خود بروز دهند. عدم کنترل و استفاده نکردن از این آب‌ها موجب رسیدن آب به دریا و شور شدن خواهد شد که حرکت بعدی استحصال آب توأم با شیرین کردن آن بسیار گران تمام می‌شود.
نقش استراتژیک سد بختیاری
آب جمع‌شده در سد بختیاری می‌تواند برای تأمین آب مزارع موجود در استان خوزستان به کار برود بقیه آن به حوضه‌ها و استان‌های دیگر منتقل شود که به‌شدت به آب نیاز دارند و نقش استراتژیکی برای اجرای برنامه‌های توسعه صنعتی و خدماتی در کشور داشته باشد.
نقش سد بختیاری برای تولید برق‌آبی
سد دز که در پایین‌دست سد بختیاری است در حال حاضر به خاطر عدم اجرای استفاده صحیح در بهره‌برداری و اجرای طرح آبخیزداری در حوضه خود رسوبات زیادی را تحمل کرده و این امر موجب ایجاد خلل در مسیر تولید برق‌آبی شده و مشکلات بعدی را به دنبال خواهد داشت. با احداث سد بختیاری، سد دز به‌نوعی احیا شده است و قابل استفاده خواهد بود.
برق‌آبی ظرفیت نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی سد بختیاری حدود ۱۰۰۰ مگاوات است که برق پاک و بدون مشکل زیست‌محیطی خواهد بود. تعهد داده شده کشورمان در کنفرانس پاریس برای کاهش اکسید دوکربن حاصل از سوخت نیروگاه‌های حرارتی، توجیه احداث این سد و نیروگاه برق‌آبی آن را دوچندان کند؛ به‌خصوص در شرایط فعلی از عمر مفید نیروگاه‌های حرارتی دایر در کشور که ۱۰۵۰۰ مگاوات تولید داشته و بالای ۳۰ سال هستند، فقط با انجام تعمیرات اساسی امکان بهره‌برداری از آن‌ها خواهد بود که این امر احداث سد بختیاری را به لحاظ نیاز به تولید برق، توجیه می‌کند.
ضرورت ساخت سد بختیاری با توجه به آمار و ارقام سیل اخیر
از ابتدای سال آبی سال ۹۸ تاکنون میزان بارندگی به ۳۱۷ میلی‌متر رسیده است که این رقم در مقایسه با ۱۳۹ میلی‌متر مدت مشابه سال قبل از آن ۱۲۹ درصد و در مقایسه با ۲۱۹ میلی‌متر مدت متوسط بلندمدت ۴۵ درصد افزایش نشان می‌دهد.
در سال ۹۸ استان لرستان پرباران‌ترین استان کشور شده است و آب ورودی به سدهای کشور از ابتدای سال گذشته ۶۴ میلیارد مترمکعب بوده که این رقم در مقایسه با ورودی ۱۶ میلیارد مترمکعبی مدت مشابه قبل از آن ۲۹۷ درصد افزایش داشته است.
از میان ۱۷۸ سد مهم کشور حدود ۸۳ سد بزرگ که ۵۹ درصد از ظرفیت کل مخازن سدهای کشور را شامل می‌شوند، بین ۹۰ تا ۱۰۰ درصد پر شده است.
در سال ۱۳۹۸ سدهای استان خوزستان هم در وضعیت مطلوبی قرار دارد به‌طوری‌که ورودی به سدهای استان خوزستان از ابتدای سال به حدود ۳۷.۵ میلیارد مترمکعب رسیده است. این رقم سال قبل از آن در چنین زمانی تنها هفت میلیارد مترمکعب بوده است. در سال ۹۸ به میزان ۹۴ درصد مخازن سدهای خوزستان پر است و آب موجود در مخزن سدهای استان با افزایش ۷۴ درصدی نسبت به سال قبل به بیش از ۲۳ میلیارد مترمکعب رسیده است.
سیل در منطقه خوزستان، در سال ۹۸ به علت بارش‌های خوب پاییز و زمستان و پر بودن سدهای کرخه و دز با مشکل برخورد کرد و این دو سد توانستند سیل را در مخزن نگهداری کنند که برای پیشگیری از خطر آسیب رساندن به سدهای دز و کرخه ناگزیر دریچه‌های آن را باز کردند تا آب ورودی به سد به‌ناچار وارد زمین‌های پایین‌دست شود که این آب مازاد حداقل ۷ میلیارد مترمکعب بود که بسیاری از روستاها و چند شهر خوزستان آسیب وارد آورد و هزاران نفر مردم در شهرهای سوسنگرد، حمیدیه و غیره آواره شدند.
طبق برآوردی مهندسی، اگر سدی مثل بختیاری وجود داشت به‌راحتی می‌توانست با ۷ میلیارد آب هدررفته مخزن سد را پر کند و از هدر رفتن آب شیرینی جلوگیری نماید که در مناطقی از کشور به‌شدت به آن نیاز داریم.
با احداث سد بختیاری، هم جلوگیری از هدر رفتن آب به میزان قابل‌توجهی کم شده و هم برق آبی تولیدی از آن به خاطر عدم نشر گازهای گلخانه‌ای و تولید انرژی پاک برای کشور یک مزیت خواهد بود و ضمناً سد بختیاری سدی مکمل برای سد دز است و سبب کارآیی و افزایش عمر مفید سد دز خواهد بود.
اضافه آب سد بختیاری را می‌توان برای تأمین نیاز استان‌های هم‌جوار منتقل کرد که نیاز شدید به آب دارند.
بهره‌مندی استان‌های هم‌جوار با نگاه آمایشی
با ساختن سد بختیاری فرصت طلایی بسیار ارزشمندی برای ارسال آب اضافی از خوزستان به استان‌های هم‌جوار فراهم خواهد شد که برای کشور بسیار حیاتی بوده و مشاجره و شکوه و شکایت از حساسیت‌های آب‌رسانی از خوزستان به استان‌های دیگر مرتفع می‌شود که چندین بار در مجلس شورای اسلامی مورد درگیری و مشاجره نمایندگان بوده است.
این اقدام ضمن اینکه گره کور آب‌رسانی از خوزستان به استان‌های هم‌جوار را به‌صورت منطقی باز می‌کند و به لحاظ اقتصادی هم برای کشور مقرون‌به‌صرفه خواهد بود.
با رعایت سیاست‌های آمایشی در خوزستان، می‌توانیم از ۹۰هزار هکتار نیشکر نیمی از سطح زیر کشت را به‌صورت آبیاری بارانی یا آبیاری تحت‌فشار آبیاری کنیم و نیم دیگر را فعلاً با روش آبیاری کرتی و ردیفی مثل سابق آبیاری کنیم.
نصف سطح زیر کشت نیشکر در خوزستان را که ۴۵هزار هکتار می‌شود، با سیستم جدید آبیاری به‌صورت بارانی یا تحت فشار آبیاری کنیم. آب موردنیاز ۷هزار مترمکعب در هکتار جمعاً ۳۱۵میلیون مترمکعب خواهد شد که با احتساب مقدار آب موردنیاز برای ۰ ۵ درصد باقیمانده نیشکر که به‌صورت کرتی و ردیفی آبیاری می‌شود، آب موردنیاز با حساب ۳۵هزار مترمکعب برای هر هکتار خواهد شد یک میلیارد و ۵۷۵ میلیون مترمکعب که با این ترتیب جمع آب موردنیاز ۹۰هزار هکتار نیشکر با روش جدید خواهد شد یک میلیون و ۸۹۰ هزار مترمکعب از بقیه آب که یک میلیارد و ۲۶۰ میلیون مترمکعب است، می‌توان برای انتقال آب به استان‌های هم‌جوار خوزستان استفاده نمود.
نتایج احداث سد بختیاری
- احداث سد بختیاری در زمان سیلاب‌ها می‌تواند ۷ میلیارد مترمکعب آب را که از حوزه تخلیه و باعث ضرر و زیان می‌شود، جمع‌آوری کرده و مورد استفاده قرار گیرد.
- درنتیجه اقدامات آمایشی و تغییر نحوه آبیاری نیمی از کشت نیشکر در منطقه می‌توان از آب حاصل‌شده بدون هیچ‌گونه تحمیلی بر مقدار آب خوزستان آب به‌دست‌آمده از سد بختیاری به‌اضافه آب صرفه‌جویی‌شده از آبیاری کشت نیشکر را به چهار استان هم‌جوار که به‌شدت دچار کم‌آبی هستند، منتقل کرده، انتخاب استان مناسب پس از مطالعات لازم ممکن خواهد شد.
- آب منتقل‌شده به استان‌های هم‌جوار می‌تواند در صنایع موجود و جدید مورد استفاده قرار گیرد که به‌شدت به آن برای اشتغال در منطقه احتیاج دارند و موجبات رونق اقتصادی شود.
- درصورتی‌که برای تأمین آب استان‌های هم‌جوار خوزستان از محل احداث سد بختیاری برنامه‌ریزی و اقدام نشود، تنها راه تأمین آب اقدام از طریق آب‌رسانی از دریا و شیرین کردن آن خواهد بود که به‌شدت گران‌تر تمام خواهد شد. این امر یک فرصت طلایی برای کشور است که بتوانیم مشکل استان‌های هم‌جوار را هم حل کرده و از درگیری‌های موجود در مجلس شورای اسلامی برای رقابت بر سر تصاحب آب و انتقال از موجودی فعلی آب کشور بکاهیم که ممکن است مشکلاتی را برای استان‌های مبدأ به وجود آورد حل کرد.
- احداث سد بختیاری علاوه بر تأمین قابل‌توجهی از آب شیرین برای کشور، هزار مگاوات برق‌آبی تولید خواهد کرد که با توجه به تعهد ایران در کنفرانس پاریس مبنی بر کم کردن اکسید دوکربن تولیدی در کشور برای جلوگیری از گرم شدن زمین بسیار مفید خواهد بود.■
