آقای محمد احمدی در این مقاله پژوهشی خود، ضمن اشاره به بالندگی مقاومت فلسطین تلاش دارد از دلایل مهاجرت یهودیان برای فرار از تندروی صهیونیست‌های افراطی و متعاقباً از آینده مبهم اسرائیل پس از خروج یهودیان لیبرال و متخصص سخن گفته‌اند و با مطرح کردن درس‌های تلخ جنگ اول و دوم جنین برای اسرائیل با آوردن آمار و ارقام متن خود را کامل‌تر کرده‌اند.
بحران در حال ظهور
اسرائیل در سال ۲۰۲۳ با یک بحران چندبعدی و بی‌سابقه روبه‌رو شده است. از یک‌سو، فشار دولت راست‌گرا برای تغییرات زیربنایی در نظام قضایی، به بروز شکاف‌های عمیق اجتماعی و سیاسی منجر شده که هیچ افق روشنی برای حل آن به چشم نمی‌خورد. این بن‌بست باعث شده بسیاری از یهودیان تصمیم به مهاجرت بگیرند، به‌طوری‌که در حال خروج دارایی‌های خود و یافتن جایی برای زندگی در کشورهای غربی هستند. از سوی دیگر، فلسطینی‌ها با استفاده از این موقعیت و با توجه به بی‌ثمر ماندن تلاش‌های سیاسی در فضای افراطی‌گرایی حاکم بر نظام اسرائیل، شکل جدیدی به مبارزات خود داده‌اند که اوضاع را برای دولت نتانیاهو پیچیده‌تر کرده است.
نزدیک به نیمی از یهودیان اسرائیلی با تغییرات قضایی مخالف‌اند، زیرا دست جناح حاکم را در هرگونه تندروی باز می‌گذارد و باعث ضعف بیش از پیش مخالفان خواهد شد. از نظر بسیاری از آن‌ها تنها راه نجات، مهاجرت است. پس از روی کار آمدن دولت راست‌گرای افراطی در اواخر سال ۲۰۲۲، جنبش جدیدی در اسرائیل شکل گرفته که هدفش تسهیل مهاجرت یهودیان به امریکاست. این جنبش که خود را «ترک دسته‌جمعی کشور» می‌نامد، برنامه‌ای دارد تا در اولین مرحله، ۱۰ هزار یهودی را از اسرائیل خارج کند. دو تن از رهبران این جنبش، یانیو گورلیک۱ فعال سیاسی مخالف نتانیاهو و مردخای کاهانا۲ بازرگان و سرمایه‌دار اسرائیلی -امریکایی هستند.۳
کاهانا که قبلاً در انتقال یهودیان پراکنده جهان به اسرائیل فعالیت می‌کرد، اکنون می‌گوید: «پس از سال‌ها انتقال قاچاق یهودیان از مناطق جنگ‌زده در یمن، افغانستان، سوریه و اوکراین به اسرائیل، تصمیم گرفته‌ام به اسرائیلی‌ها کمک کنم تا به امریکا مهاجرت کنند … اکنون با خراب شدن اوضاع در اسرائیل، زمان آن رسیده که جایگزینی برای نهضت صهیونیسم فراهم شود». او می‌افزاید: «من مزرعه بزرگی در نیوجرسی دارم و به اسرائیلی‌ها پیشنهاد کرده‌ام تا برای تبدیل آن به یک کیبوتص (آبادی اشتراکی یهودی) به من بپیوندند… به علت وجود چنین حکومتی در اسرائیل، دولت امریکا باید به هر اسرائیلی که مالک یک شرکت است یا دارای شغلی مورد نیاز در امریکاست، مثل پزشکان و خلبانان، اجازه مهاجرت به امریکا را بدهد». نیویورک و نیوجرسی از مهم‌ترین مراکز تجمع یهودیانی است که از اسرائیل مهاجرت کرده‌اند.
طرح‌های اسکان یهودیان
پروژه این سرمایه‌دار یهودی اولین اقدام برای راه‌اندازی آبادی‌های یهودی‌نشین در امریکا نیست. در دوران مهاجرت گسترده یهودیان اروپا از ۱۸۸۲ تا ۱۹۱۴ که در جریان آن، حدود ۲ میلیون نفر از آن‌ها برای فرار از فقر و یهودستیزی در روسیه تزاری عازم امریکا شدند، بارون موریس دو هیرش،۴ سرمایه‌دار آلمانی همین کار را می‌کرد. او در سال ۱۸۹۱ بنیان‌گذار «انجمن ساخت آبادی‌های یهودی»،۵ بود که برای اسکان گسترده یهودیان علاوه بر فلسطین، در امریکا، کانادا، آرژانتین و ترکیه نیز به ساخت آبادی‌های یهودی‌نشین اقدام می‌کرد.۶
البته در دهه‌های بعد، این انجمن بر آبادی‌های یهودی‌نشین در فلسطین متمرکز شد و فعالیت خود را در سایر کشورها متوقف کرد. پس از مرگ هیرش در ۱۸۹۶، بارون ادموند راتچیلد۷ سرمایه‌دار و عضو خاندان راتچیلد راه او را در این انجمن ادامه داد. نفوذ این خانواده که بزرگ‌ترین بانکداران اروپا و حامیان مالی و سیاسی صهیونیسم بوده‌اند، درنهایت به تأسیس اسرائیل منجر شد. صدور اعلامیه بالفور،۸، توسط دولت انگلیس در ۱۹۱۷ برای ایجاد کشور یهودی در فلسطین، بر اثر تلاش عضو دیگر این خاندان؛ یعنی بارون والتر راتچیلد۹ و سایر چهره‌های پرنفوذ یهودی صورت گرفت. اعلامیه بالفور مبنی بر حمایت و تلاش آن دولت برای تأسیس کشور یهودی درواقع، نامه وزیر خارجه وقت انگلیس به این سرمایه‌دار صهیونیست است.۱۰
اولین آبادی یهودی‌نشین امریکا را انجمنی که هیرش پایه‌ریزی کرد، در ۱۸۹۱ در نیوجرسی برپا شد؛ البته در همان دوران، سازمان‌های دیگر یهودی به ساخت این نوع آبادی‌ها در مناطق دیگر امریکا اقدام می‌کردند. تا پیش از جنگ اول جهانی، هزاران یهودی اروپای شرقی مهاجرت کردند و در این نوع آبادی‌ها در امریکا ساکن شدند. اکنون کاهانا پروژه‌ای مشابه را برای انتقال یهودیان اسرائیل به امریکا دنبال می‌کند و کابینه تندرو نتانیاهو بدون آنکه با آن موافق باشد، موتور محرک آن شده است. اگر زمانی یهودیان برای فرار از یهودستیزان دست به مهاجرت می‌زدند، اکنون برای فرار از افراطیون خود، مهاجرت معکوس می‌کنند.
ایدئولوژی صهیونیسم بر اساس استعمارگری یهودی؛ یعنی ساخت آبادی‌ها و کیبوتص‌ها برای یهودیان شکل گرفت و از متون مذهبی آنان به‌عنوان انگیزه این کار بهره‌برداری کرد. واژه مثبتی که صهیونیست‌ها برای مهاجرت یهودیان به فلسطین به کار می‌برند، عالیا۱۱ به معنای عروج یا صعود است. در مقابل، واژه منفی یرید،۱۲ به معنای هبوط یا نزول را برای مهاجرت معکوس یهودیان از اسرائیل به سایر نقاط جهان به کار می‌برند. اکنون کاهانا از همین واژگان به شکل معکوس استفاده می‌کند و عالیا را برای مهاجرت یهودیان به امریکا به کار می‌برد. او می‌گوید خودش در ۱۹۹۱ به امریکا عالیا کرده است.۱۳
ترک فلسطین
مهاجرت معکوس یهودیان پدیده جدیدی نیست. در دهه ۱۸۸۰ عده‌ای از یهودیان اوکراین که به فلسطین آورده شده بودند، با نومیدی از شرایط آبادی‌های خود، آنجا را به‌سوی کشورهای دیگر ترک کردند. درواقع، بیشتر یهودیان مهاجر در دوران پیش از جنگ جهانی اول، فلسطین را رها کردند. تعداد آن‌ها پیش از تصرف فلسطین به دست انگلیس در ۱۹۱۷ به ۳۰ هزار نفر رسید. در دوران قیمومیت انگلیس بر فلسطین تا تأسیس اسرائیل در ۱۹۴۸ تعداد مهاجران یهودی که به شکل سازمان‌یافته و در ابعاد وسیع تحت حمایت کشورها و نهادهای خارجی به فلسطین آورده شدند، زیاد شد. با این حال، حدود ۶۰ هزار نفر یعنی ۱۰ درصد آن‌ها در همین دوران، مهاجرت معکوس کردند. هزاران یهودی دیگر نیز خواهان ترک فلسطین بودند، اما امکانات و شرایط لازم برای این کار را نداشتند. پس از جنگ جهانی دوم، هزاران نفر از یهودیان به سازمان ملل متحد درخواست دادند تا در فهرست آوارگانی جای داده شوند که باید به وطن خود در اروپا بازگردند، همان‌طور که به سایر اروپاییان آواره کمک می‌شد تا به کشور خود بازگردند.
یهودیان آلمانی‌تبار در فلسطین نهادی را تشکیل دادند و از سازمان ملل متحد درخواست کمک کردند تا مهاجران آلمانی به اتریش و چکسلواکی بازگردند. یهودیان مهاجر در ۱۹۴۷ حدود ۵۰۰ درخواست اخذ گذرنامه از اتریش و ۱۴۵۰۰ تقاضای بازگشت به لهستان را داشتند، اما نهادهای صهیونیستی به کشورهای اروپایی فشار می‌آوردند تا پاسخی به این درخواست‌ها ندهند، با این هدف که آن یهودیان از مهاجرت معکوس نومید شوند. پس از تأسیس اسرائیل، دولت که نگران شکست پروژه استعمار یا شهرک‌نشینی یهودی بود، محدودیت‌های شدیدی برای ترک اسرائیل وضع کرد که بر اساس آن، هر متقاضی باید ویزای خروج می‌گرفت و در اغلب موارد، چنین ویزایی داده نمی‌شد. باوجود همه سخت‌گیری‌ها، خروج یهودیان از فلسطین ادامه یافت و از ۱۹۴۸ به بعد، حدود ۱۰ درصد مهاجران جدید، آنجا را ترک کردند، به‌طوری‌که در ده سال پس از تشکیل اسرائیل ۱۰۰ هزار یهودی موفق به ترک آنجا شدند و تا پیش از جنگ ۱۹۶۷ این رقم به ۱۸۰ هزار اسرائیلی رسید.
آمارهای مهاجرت
در دهه‌های اخیر، آمارهای مختلف و متفاوتی درباره خروج یهودیان از اسرائیل منتشر شده است. در سال ۱۹۸۰ تعداد اسرائیلی‌های مهاجر در امریکا تا نیم میلیون نفر تخمین زده می‌شد و در سال‌های بعد نیز در حال افزایش بود. بر اساس برآورد دولت اسرائیل در ۲۰۰۳ حدود ۷۵۰ هزار اسرائیلی به‌طور دائم در خارج از آنجا به‌ویژه در امریکا و کانادا ساکن بوده‌اند که حدود یک‌سوم این عده از متولدین اسرائیل هستند. طبق آماری که دولت در ۲۰۰۹ به پارلمان اسرائیل ارائه کرد، این رقم بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون نفر برآورد شد. در آن سال، جمعیت اسرائیل ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر بود؛ البته حدود یک‌چهارم جمعیت اعلام‌شده در اسرائیل را شهروندان فلسطینی مقیم سرزمین‌های ۱۹۴۸ تشکیل می‌دهند، یعنی غیر از فلسطینیان کرانه باختری و غزه. در آمارهای ذکرشده در اینجا، فقط ارقام مهاجرت یهودیان اسرائیل بررسی می‌شود.۱۴
با توجه به شرایط یهودیان جهان، پیش‌بینی نمی‌شود که در آینده مهاجرت وسیع یهودیان به داخل اسرائیل اتفاق بیفتد، اما با توجه به شرایط خود اسرائیل، مهاجرت از آنجا به خارج همچنان ادامه خواهد داشت. بر اساس برآورد دولت آن می‌توان محاسبه کرد که نسبت مهاجران یهودی از اسرائیل به خارج، به یهودیان مقیم آن در ۲۰۰۹ بین ۱۴ درصد تا ۱۸ درصد بوده است. در مقایسه با کشورهای دیگر جهان، این درصد به نحو چشمگیری بالاست۱۵
از سوی دیگر، طبق آمارها روند مهاجرت به خارج برای اکثر کشورهای جهان رو به افزایش است و در نیم‌قرن اخیر از لحاظ تعداد، حدود ۳ برابر شده است. یکی از دلایل افزایش این روند، جهانی‌شدن ارتباطات، اقتصاد و بازار کار است. در سال ۱۹۷۵ حدود ۹۰ میلیون نفر یعنی ۲.۲ درصد جمعیت وقت جهان مهاجر بودند. در ۲۰۰۵ این رقم به ۱۹۱ میلیون نفر یعنی ۲.۹ درصد جمعیت وقت جهان رسید و در ۲۰۲۰ به ۲۸۱ میلیون نفر یا ۳.۶ درصد از جمعیت جهان رسید (گزارش سازمان ملل متحد از مهاجرت جهانی، سال ۲۰۲۲، صفحه ۳۹).۱۶
اگر برای مقایسه با مهاجرت ایرانیان به خارج، از مطالعات دانشگاه استنفورد استفاده کنیم، تعداد مهاجران ایرانی پیش از انقلاب، نیم میلیون نفر بوده و چهل سال پس از انقلاب، به بیش از ۳ میلیون نفر رسیده است. این یعنی ۳.۶ درصد جمعیت کشور که مساوی با میانگین جهانی است.۱۷
و اگر آمار وزارت امور خارجه ایران را معیار بگیریم، تعداد مهاجران ایرانی در خارج حدود ۴ میلیون نفر یعنی ۴.۶ درصد جمعیت کشور است؛۱۸ البته در هیچ‌یک از آمارهای مهاجرت، فرزندان مهاجران که در کشور مقصد متولد شده‌اند، گنجانده نمی‌شوند، زیرا آن‌ها مهاجر به‌حساب نمی‌آیند.
درصد بالای خروج یهودیان از اسرائیل قابل‌مقایسه با درصد مهاجرت‌های گسترده از کشورهایی است که دچار نارضایتی اقتصادی، تنش‌های سیاسی و یا بحران‌های اجتماعی هستند. مثلاً نارضایتی اقتصادی در چندین کشور اروپایی مانند پرتغال، لهستان و رومانیه درصد بالایی از ترک این کشورها در سه دهه اخیر منجر شده است. نیز تنش در کشورهای درحال‌توسعه مانند مصر و پاکستان و بحران در کشورهای کمتر توسعه‌یافته مانند افغانستان، منجر به چنین نسبت بالایی از مهاجرت به خارج شده است.۱۹
بیشترین فشارهایی که در اسرائیل بر یهودیان می‌آید، ناشی از منازعات با فلسطینیان و همچنین شکاف و تنش بین جناح‌های یهودی است که آینده اسرائیل را در نظر آنان مبهم و نگران‌کننده می‌سازد. بر اساس تحقیقات شبکه سی‌بی‌اس۲۰ امریکا، از ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ که اسرائیل درگیر حملات چریکی حزب‌الله لبنان و انتفاضه دوم فلسطین بود، هر سال به‌طور متوسط ۱۴ هزار نفر از آنجا مهاجرت می‌کردند.۲۱
علاوه بر عوامل فوق، نخ‌نما شدن اسطوره‌ها و شعارهای صهیونیسم و تشدید حاکمیت راست‌گرایان بر ارکان جامعه، انگیزه ادامه زندگی در اسرائیل را به‌ویژه برای نسل جوان و افراد تحصیلکرده کاهش می‌دهد. درصد مهاجران تحصیلکرده بین یهودیان بسیار بیشتر از درصد مهاجران عادی است. نیز درصد خروج آن گروه از یهودیان که در سال‌های اخیر به اسرائیل رفته‌اند، بالاتر از سایرین است زیرا تصورات آن‌ها از زندگی در اسرائیل با واقعیت‌ها تطبیق نداشته و بسیاری از وعده‌هایی که به آن‌ها داده شده، پوچ از آب درآمده است. آمار گالوپ در ۲۰۰۷ نشان می‌دهد که ۲۰ درصد اسرائیلی‌ها خواهان مهاجرت دائمی به کشورهای دیگر بوده‌اند؛ اما طبق نظرسنجی یک مؤسسه دولتی مستقر در شهر قدس ۵۹ درصد اسرائیلی‌ها تمایل به اخذ شهروندی از کشورهای دیگر را دارند و بسیاری از آن‌ها با توجه به سابقه حضور والدین یا نیاکان خود در یک کشور خارجی، برای دریافت مدرک شهروندی به سفارتخانه آن کشور درخواست می‌دهند. انگیزه آن‌ها این است که در هنگام بروز هر مشکلی در اسرائیل، امکان مهاجرت برای ایشان فراهم باشد. تعداد این نوع اسرائیلی‌ها که در دو دهه اخیر، گذرنامه یک کشور اروپایی یا امریکایی را گرفته‌اند، یک میلیون نفر است. بر اساس یک برآورد، در دوره قبلی حاکمیت راست‌گرایان به رهبری نتانیاهو تا سال ۲۰۱۶ حدود ۳۰ درصد از یهودیان فرانسوی مهاجر به اسرائیل، آنجا را رها کرده و به فرانسه بازگشتند، درحالی‌که دولت و گروه‌های صهیونیست به‌شدت تلاش داشتند آنان را جذب کرده و مانع مهاجرت معکوس آن‌ها شوند.۲۲
مهاجرت پزشکان
رسانه‌های اسرائیلی درباره موج خروج متخصصان و کارشناسان به علت تندروی‌های کابینه نتانیاهو هشدار می‌دهند. نشریه تایمز اسرائیل از قول یک متخصص مشهور در زمینه مغز و اعصاب می‌گوید شکاف عمیق اجتماعی ناشی از اقدامات افراطی این دولت، جبران‌پذیر نیست و به همین علت، او و سایر پزشکان ارشد اسرائیل آنجا را ترک کرده‌اند و یا در حال طی مراحل مهاجرت هستند.۲۳
هزاران پزشک که از تغییرات سیستم قضایی ناراضی هستند، تمایل خود به مهاجرت از اسرائیل را ابراز کرده‌اند، زیرا احساس می‌کنند اگر در آنجا بمانند، خود و فرزندانشان گرفتار نوعی نظام استبدادی خواهند شد. از نظر این متخصص اسرائیلی، کنشت یا پارلمان تبدیل به مرکز افراط‌گرایی، نفرت‌پراکنی و معیارهای غیردموکراتیک شده است. علت آن تسلط ائتلاف راست‌گرایان از حزب نتانیاهو یعنی لیکود با احزاب افراطی‌تر شامل «صهیونیسم مذهبی» به رهبری اسموتریک و «قدرت یهودی» به رهبری بن‌گویر است. این دو وزیر کلیدی کابینه روی هم ۱۳ کرسی کنشت را از طریق احزاب نژادپرست خود کنترل می‌کنند.
تعدادی از پزشکان اسرائیلی نیز که برای کسب تخصص و تجربه بیشتر، به امریکا فرستاده شده بودند، تمایلی به بازگشت ندارند. وزیر بهداشت اسرائیل نگرانی خود از خروج پزشکان و عدم بازگشت آنان را در یک همایش پزشکی اعلام کرد و گفت عمیقاً از احساسات کسانی که اسرائیل را دیگر وطن خود به حساب نمی‌آورند، ناراحت است. وزارت بهداشت از بیمارستان‌ها خواسته است تا تصمیم پزشکان برای مهاجرت یا عدم بازگشت از دوره‌های تخصصی را گزارش کنند. اسرائیل از ابتدای کار دولت افراطی نتانیاهو، ماه‌ها شاهد تظاهرات عمومی علیه تغییرات قضایی بوده است. نظام پزشکی آن نیز در اعتراض به تغییرات قضایی، اعلام اعتصاب کرد، اما دادگاه دستور داد که اعتصاب حرفه‌های پزشکی باید لغو شود. فقط یک هفته پس از آنکه کنشت لایحه دولت راست‌گرا مبنی بر کاهش نظارت دادگاه‌ها بر دولت را تصویب کرد، سه هزار پزشک از طریق شبکه‌های اجتماعی، راهنمایی‌های لازم برای مهاجرت را اخذ کردند. کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل گزارش داد که کشور امارات تعدادی از آن‌ها را برای اقامت و کار در آنجا دعوت کرده است. نهاد بین‌المللی متشکل از کشورهای صنعتی و متحد امریکا موسوم به سازمان همکاری اقتصادی و توسعه۲۴ به اسرائیل که عضو آن به شمار می‌رود، هشدار داده است که به‌زودی دچار کمبود پزشک خواهد شد و اسرائیل فاقد نظام لازم برای جبران این کمبود در حرفه‌های پزشکی است.
تهدید خلبانان
از سوی دیگر، ۱۱۴۲ افسر ذخیره نیروی هوایی اسرائیل تهدید کرده‌اند که اگر تغییرات قضایی اجرا شود، آن‌ها کناره‌گیری خواهند کرد. این عده شامل ۲۳۵ خلبان جنگنده، ۹۸ خلبان هواپیماهای ترابری، ۸۹ خلبان بالگرد و ۱۷۳ هدایتگر پهپاد هستند.۲۵
خلبانان اسرائیلی اغلب از یهودیان سکولار و طبقه ثروتمند هستند که با کاهش قدرت دادگاه‌ها مخالفت می‌کنند. تعدادی از آن‌ها ازجمله افسران بلندپایه، تهدید خود را عملی کرده و استعفا داده‌اند. مقامات نیروی هوایی گفته‌اند که اگر این جمع بزرگ از خلبانان از خدمت خودداری کنند، قابلیت و آمادگی این نیرو به‌شدت آسیب خواهد دید. اسرائیل اتکای زیادی به خلبانان ذخیره خود دارد. آن‌ها چند روز از هر ماه را صرف مأموریت‌های آموزشی، شناسایی و جنگی می‌کنند. ارتش تعداد کل خلبانان را فاش نمی‌کند، ولی مقامات اسرائیل می‌گویند حملات مکرر علیه غزه و سوریه، مأموریت‌های گشت‌زنی بر فراز اسرائیل و عملیات جاسوسی هوایی از لبنان و کرانه باختری در بسیاری از اوقات توسط خلبانان ذخیره صورت می‌گیرد. آن‌ها تجربه بیشتری از نیروهای تمام‌وقت دارند. حتی تهدیدات نتانیاهو برای حمله هوایی به تأسیسات ایران، متکی بر همین خلبانان است. اگر آن‌ها حتی برای مدت محدودی اعتصاب کنند، آمادگی مجدد ایشان برای پرواز نیاز به زمان اضافی خواهد داشت. تهدید خلبانان به کناره‌گیری همچون شوک بر اسرائیل وارد شده، زیرا همواره هراس از جنگ و مسائل امنیتی در آنجا حاکم بوده و اتکای ارتش اسرائیل بیش از هر چیز بر نیروی هوایی آن است.
فلسطینی‌ها و شکاف یهودیان
هشدار رسانه‌های اسرائیلی و حامیان خارجی اسرائیل درباره روند حاکمیت افراطی‌گری و استبداد در آنجا، بیشتر به علت نگرانی از سرنوشت یهودیان لیبرال و سکولار آن است که با تغییرات اخیر، باقیمانده قدرت و نفوذ خود را از دست خواهند داد؛ اما این رسانه‌ها و نهادها چندان توجهی به سرنوشت فلسطینیان تحت اشغال ندارند. تشدید نژادپرستی و ستیزه‌جویی دولت و نظام اسرائیل علیه مردم فلسطین در این نوع هشدارها جایی ندارد. پس از سال‌ها امیدواری برخی از سازمان‌های فلسطینی به کنار آمدن با دولت‌های اسرائیل اعم از چپ‌گرا و راست‌گرا، توهمات در این باره فروریخته و فلسطینی‌ها دریافته‌اند که با یک نظام نژادپرست و ضد دموکراتیک روبه‌رو بوده‌اند که با گذشت زمان، فقط شدت این صفات در آن افزایش یافته است. شاید نظام قضایی اسرائیل قبل از تغییرات اخیر، از نظر یهودیان لیبرال و سکولار مناسب بوده، اما برای فلسطینیان سودی نداشته که اکنون از دست رفته باشد. آن‌ها نیاز به نوعی نظام قضایی دارند که به حقوق بشر، بدون توجه به تفاوت نژادی، احترام بگذارد و بین فلسطینی و یهودی تبعیضی قائل نباشد. اسرائیل هرگز چنین نظامی نداشته که اکنون پایان پذیرفته باشد.
از نگاه فلسطینیان، تنها فرقی که دولت افراطی حاکم بر اسرائیل با دولت‌های قبلی دارد، برافتادن پرده‌ها و زدودن غبار از شعارها و اهداف آن درباره برتری‌طلبی صهیونیستی، تشدید سرکوب فلسطینی‌ها و گسترش شهرک‌سازی برای یهودیان است. در آینده، فلسطینی‌ها شاهد فراز و نشیب در شکاف بین جناح‌های یهودی خواهند بود، اما با توجه به مهاجرت بی‌وقفه یهودیان لیبرال و زادوولد بیشتر یهودیان ارتودوکس، به نظر می‌رسد که در درازمدت، صهیونیست‌های افراطی دست برتر را در دولت اسرائیل خواهند داشت، اما به‌موازات آن، توانایی اسرائیل در استفاده از متخصصان و فنّاوری‌های نوین برای امور نظامی، صنعتی و بهداشتی و همچنین در جلب حمایت دولت‌های لیبرال غربی صدمه جدی خواهد خورد.
خانه شیرها در کرانه باختری
مجموعه این شرایط سبب شده که فلسطینیان از سال ۲۰۲۲ روش‌های جدیدی را در مقابله با اسرائیل به‌کارگیرند. تشکیلات امنیتی اسرائیل طی سالیان متمادی، بسیاری از سازمان‌ها و شخصیت‌های مبارز فلسطینی را تحت نظارت خود داشته و با روش‌های آنان آشنا شده و در مقابل آن‌ها، موفقیت‌ها و شکست‌هایی داشته است، اما اکنون گروه‌های جدیدی از فلسطینیان جوان و پرانرژی شکل‌گرفته‌اند که اسرائیل را غافلگیر کرده‌اند. یکی از این گروه‌ها عرین‌الاسود۲۶ به معنی «خانه شیرها» است که از اوت ۲۰۲۲ در کرانه باختری علیه نظامیان اسرائیلی و شهرک‌نشینان مسلح فعالیت می‌کند. این گروه با جذب برخی از اعضای حماس، جهاد اسلامی و الفتح توانسته است تعداد حملات علیه اسرائیلی‌ها در کرانه باختری را به نحو چشمگیری افزایش دهد. پایگاه اصلی آن در شهر تاریخی نابلس در شمال مناطق اشغالی است که یک قطب اقتصادی مهم و مرکز بورس اوراق بهادار فلسطین است. نابلس همچنین یک مرکز فعال فرهنگی برای فلسطینیان بوده و دانشگاه ملی النجاح در آنجا بزرگ‌ترین دانشگاه فلسطینی‌ها محسوب می‌شود. این دانشگاه ۲۲ هزار دانشجو و ۳۰۰ عضو هیئت‌علمی در ۱۹ دانشکده و گروه علمی خود دارد.۲۷
نابلس که در محاصره شهرک‌های یهودی‌نشین واقع شده، سابقه طولانی در مبارزه با اشغالگری، ازجمله در جریان انتفاضه اول و دوم فلسطین دارد. انتفاضه اول در اواخر دهه ۱۹۸۰ بیشتر به شکل تظاهرات و اعتصاب بود. در انتفاضه دوم در اوایل دهه ۲۰۰۰ عملیات چریکی نیز به آن افزوده شد، به‌طوری‌که در جریان حملات متقابل طرفین ۳ هزار فلسطینی و یک هزار اسرائیلی کشته شدند. مردم به نابلس، این شهر پرجنب‌وجوش سیاسی که بین دو کوه قرار دارد، لقب جبل النار؛ یعنی کوهستان آتشین داده‌اند و ارتش اسرائیل آن را پایتخت ترور نامیده است. به گزارش سازمان ملل متحد، بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ تعداد ۵۲۲ نفر از ساکنان نابلس و اردوگاه‌های آوارگان آن به دست نظامیان اسرائیلی کشته شدند و بیش از ۳۱۰۰ نفر دیگر مجروح گردیدند.۲۸
در این دوران، انتفاضه الاقصی؛ یعنی انتفاضه دوم به علت تندروی آریل شارون رهبر وقت حزب لیکود آغاز شد و شهرهای نابلس و جنین در شمال کرانه باختری، تبدیل به مراکز طراحی عملیات و تولید مواد منفجره و راکت توسط فلسطینی‌های مبارز شدند. در آوریل ۲۰۰۲ به دستور شارون نخست وزیر اسرائیل، در طی یک تهاجم بزرگ به نابلس حداقل ۸۰ فلسطینی به قتل رسیدند و تعداد زیادی از خانه‌های آنان ویران شد.
جنگ‌های جنین
هم‌زمان نظامیان این رژیم به شهر جنین حمله کردند و کشتار و ویرانی بزرگی بر جا گذاشتند، به‌طوری‌که فلسطینی‌ها لقب پایتخت شهدا را به آن دادند. دولت اسرائیل بر این باور بود که در جریان انتفاضه دوم، جنین و اردوگاه آوارگان آن بیش از هر شهر دیگر کرانه باختری، عامل مقاومت در برابر صهیونیست‌هاست. در جریان جنگ جنین از ۲ تا ۱۱ آوریل ۲۰۰۲ کوماندوها و بالگردها به اردوگاه آوارگان حمله کردند که در طی آن حداقل ۵۲ فلسطینی و ۲۳ سرباز اسرائیلی کشته شدند. نیمی از تلفات فلسطینیان مردم عادی بودند. از یک‌سو، مدافعان اردوگاه با نصب تله‌های انفجاری، آماده این هجوم بودند و به ستون سربازان شبیخون زدند و از سوی دیگر، بولدوزرهای زره‌پوش اسرائیل به تخریب سازمان‌یافته خانه‌های مردم دست زدند. سازمان دیدبان حقوق بشر۲۹ گزارش داد که اردوگاه آوارگان تبدیل به صحنه یک جنگ همه‌جانبه شده بود. حدود ۴۰ هزار متر مربع از اردوگاه به شکل عمدی توسط بولدوزرها ویران شد که شامل صدها خانه یا یک چهارم کل اردوگاه بود. شاهدان گواهی دادند سربازان به‌سوی مردم غیرمسلح و حتی پرستاران و کارکنان هلال احمر تیراندازی می‌کردند و مانع تخلیه مجروحان از صحنه جنگ می‌شدند. سربازان اسرائیلی از نوجوانان فلسطینی به‌عنوان سپر انسانی و سنگری برای تیراندازی استفاده می‌کردند. همه این‌ها آشکارا به معنی جنایت جنگی بود. اسرائیل تا چند روز پس از تصرف اردوگاه و پایان جنگ، اجازه نداد گروه‌های نجات و یا خبرنگاران وارد جنین شوند و تا سال‌ها بعد، با حکومت نظامی و ترورهای هدفمند به آزار مردم آن ادامه می‌داد.۳۰
فلسطینی‌ها نبرد جنین در آن سال را شبیه نبرد استالینگراد در اوج جنگ جهانی دوم توصیف کردند که در جریان آن ارتش آلمان نازی در یک جنگ شهری خونین با نیروهای نامنظم روس درگیر شد. در واقع، ارتش امریکا که در سال ۲۰۰۲ مشغول آمادگی و طراحی برای جنگ شهری در حمله به عراق در سال بعد بود، علاقه زیادی به نبرد جنین پیدا کرد. مأمورانی از سوی ستاد مشترک ارتش امریکا برای مطالعه این نبرد به سرزمین‌های اشغالی فرستاده شدند. آن‌ها با پوشیدن لباس‌های ارتش اسرائیل در صحنه نبرد حضور داشتند و نتایج این مطالعات را برای طراحی حمله به عراق در اختیار ارتش خود گذاشتند.
دو فیلم مستند درباره نبرد جنین ساخته شده است. یکی از آن‌ها جاده جنین۳۱ به کارگردانی یک فیلمساز فرانسوی یهودی است که حاوی روایت اسرائیلی‌ها از این جنگ و توجیه اقدامات آن‌هاست. فیلم دیگر به نام جنین، جنین۳۲ ساخته محمد بکری،۳۳ فیلمساز و بازیگر فعال فلسطینی است که با شاهدان عینی این واقعه در میان ساکنان اردوگاه مصاحبه کرده است. فیلم نخست در کانال اول تلویزیون اسرائیل پخش شد، ولی نمایش فیلم دوم در اسرائیل ممنوع شد.
جنبش جوانان
در سال ۲۰۲۲ حملات خشونت‌آمیز شهرک‌نشینان یهودی علیه فلسطینیان کرانه باختری به‌ویژه نابلس و جنین در حال افزایش بود. در واکنش به این موضوع، گروه عرین‌الاسود اعلام موجودیت کرد و نخستین رژه نظامی خود را روز دوم سپتامبر در نابلس برگزار کرد. تقریباً همه بنیان‌گذاران و اعضای آن زیر ۲۵ سال سن داشتند و فاقد ارتباط سازمانی با گروه‌های باسابقه و معروف، یعنی گردان‌های القدس (جهاد اسلامی)، گردان‌های عزالدین قسام (حماس) و گردان‌های شهدای الاقصی (الفتح) بودند. هرچند برخی از آنان اعضای سابق همین گروه‌ها بوده‌اند و از هماهنگی و همکاری بین آن‌ها حمایت می‌کنند. عرین‌الاسود می‌گوید از هیچ‌یک از این گروه‌ها فرمان نمی‌گیرد و به اختلافات بین آن‌ها نیز اهمیتی نمی‌دهد، بلکه تنها بر عملیات نظامی متمرکز می‌شود.۳۴
تعداد عملیات این گروه به‌سرعت زیاد شد و محبوبیت آن بین فلسطینیان بالا گرفت، به‌طوری‌که بسیاری از مردم، تصاویر اعضای عرین‌الاسود را به‌عنوان شهدای مقاومت در خیابان‌ها، مغازه‌ها، پشت شیشه خودروها و روی صفحه تلفن‌های همراه در معرض دید گذاشته‌اند یا آوازهایی درباره آن‌ها را در کافه‌ها پخش می‌کنند. مردم آن‌ها را اهل عمل و نه اهل بازی‌های سیاسی می‌دانند. بر اساس یک نظرسنجی در دسامبر ۲۰۲۲ بیش از نیمی از فلسطینی‌های کرانه باختری و نوار غزه از برپایی یک انتفاضه جدید حمایت می‌کنند و بیش از ۷۰ درصد آن‌ها طرفدار عرین‌الاسود هستند.۳۵
مقامات اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطین می‌گویند حماس و جهاد اسلامی مخفیانه به این گروه جدید کمک مالی می‌کنند؛ البته عرین‌الاسود یک گروه منسجم و جدا از بقیه گروه‌ها نیست که دارای سلسله‌مراتب و رهبر واحد باشد. از اینرو، ضربه زدن به بخشی از آن لزوماً باعث لطمه به همه گروه نمی‌شود. حتی می‌تواند با تغییر شکل خود، تحت عناوین جدید و به صورتی متفاوت ظاهر شود. این شبیه الگوی شبکه‌های «ریزوم» است که در علوم طبیعی و در فلسفه پست‌مدرن مورد بحث قرار می‌گیرد و پایداری زیادی در برابر فشار بیرونی دارد. عرین‌الاسود فعالیت‌های متنوعی در شبکه‌های اجتماعی دارد و با اعلامیه‌ها و فیلم‌های عملیات خود در این شبکه‌ها توانسته صدها هزار مخاطب را جذب کند و برای گروه‌های مشابه در مناطق مختلف فلسطین نیز الهام‌بخش باشد. همچنین فراخوان‌های موفق برای اعتصاب و تظاهرات در سرتاسر کرانه باختری صادر می‌کند. برای مثال، در یکی از شعارهای خود می‌گوید که زمین را زیر پای سربازان اشغالگر همچون آتشفشان فعال می‌کنیم. به گفته روزنامه نیویورک‌تایمز، عکس‌ها و فیلم‌های رزمندگان عرین‌الاسود که با نقاب در حال حمل اسلحه هستند، حس وحدت در راه آرمان فلسطین را به نمایش می‌گذارد؛ اما رئیس شین‌بت، سازمان امنیت داخلی اسرائیل، می‌گوید عرین‌الاسود عمیقاً تحت نفوذ ایران است و اعضای آن از طریق شبکه‌های اجتماعی جذب سیاست‌های ایران می‌شوند.۳۶
منابع دیگر می‌گویند تأمین گروه‌های فلسطینی از طریق سلاح‌هایی است که یا توسط سربازان اسرائیلی از پایگاه‌های ارتش به سرقت می‌رود و به فلسطینی‌ها فروخته می‌شود و یا به شکل قاچاق از اردن، سوریه و عراق به کرانه باختری می‌رسد.۳۷
از شارون تا نتانیاهو
در اکتبر ۲۰۲۲، کابینه امنیتی لاپید، نخست وزیر وقت، با حضور وزیر دفاع و سران سازمان‌های امنیتی موساد و شین‌بت بر عرین‌الاسود متمرکز شد و حملات روزانه علیه فلسطینیان را تشدید کرد تا تلفات و بازداشت‌های روزمره آن‌ها را افزایش دهد. واکنش اسرائیل به گروه‌های کوچک و روبه‌رشد فلسطینی بویژه در منطقه نابلس و جنین، از آن زمان تاکنون اوضاع کرانه باختری را به نقطه جوش نزدیک کرده است. در ماه اکتبر ناکامی کابینه لاپید در مواجهه با عملیات روزافزون فلسطینی‌ها آشکار شد و این یکی از دلایل مهم سقوط آن دولت بود. راست‌گرایان به رهبری نتانیاهو با وعده‌های امنیتی خود برای مقابله با این روند افزایشی توانستند آرای اسرائیلی‌ها را در انتخابات نوامبر ۲۰۲۲ جذب کنند؛ اما عملیات فلسطینی‌ها علیه سربازان و پست‌های بازرسی آن‌ها همچنان ادامه دارد و بالا گرفتن تلفات و مجروحان روزانه سربازان، چهره جدیدی از مقاومت را نشان می‌دهد: گروه‌های کوچک اما بسیار فعال و مصمم با صدها عملیات در کرانه باختری در طی چند ماه.
دولت افراطی نتانیاهو از همان ابتدای استقرار خود، در اندیشه سرکوب جنین به‌عنوان پایگاه مقاومت بود. کمتر از یک ماه پس از شروع به کار دولت جدید، طی شبیخون ارتش در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۳ به اردوگاه آوارگان، ۹ عضو سازمان جهاد اسلامی کشته شدند. در این دوران، قتل روزانه مردم عادی و ترور اعضای هریک از گروه‌های مقاومت افزایش داشته و بیش از سال‌های گذشته بوده، اما نتوانسته جریانی را که به راه افتاده، متوقف کند زیرا انگیزه جوانان بسیار رشد کرده و اعضای جدید به‌سرعت جایگزین می‌شوند.
دولت بر مراکز مهم مقاومت به‌ویژه در شمال کرانه باختری متمرکز شده و حملات بزرگی را طراحی می‌کند. دو دهه پس از آزمون آریل شارون، رهبر لیکود و نخست وزیر اسرائیل در نبرد جنین، این بار بنیامین نتانیاهو درست در همان جایگاه است و تصمیم می‌گیرد بخت خود را در جنین بیازماید. در ۳ ژوئیه ۲۰۲۳ کمی بعد از نیمه‌شب، حمله گسترده به اردوگاه که کمتر از یک کیلومتر مربع وسعت دارد، با شرکت نیروی زمینی و پهپادهای موشک‌انداز اسرائیلی آغاز شد. همه چیز نشان از این داشت که این حمله قرار است چند روز ادامه یابد و پایگاه مقاومت در این اردوگاه از میان برداشته شود. ارتش خطوط برق و مخابرات اردوگاه را قطع کرد. ۸ فلسطینی کشته و ۸۰ نفر زخمی و ۵۰ تن دستگیر شدند، ولی اسرائیل بار دیگر غافلگیر شد. مقاومت مبارزان فلسطینی به‌قدری شدید بود که سربازان پس از دو روز با ناکامی مجبور به عقب‌نشینی و رها کردن اهداف خود شدند. جنگ اول جنین در ۲۰۰۲ حدود ۱۰ روز طول کشید و اسرائیل به‌زحمت بر اردوگاه سلطه یافت؛ اما جنگ دوم جنین در ۲۰۲۳ با پیروزی سریع فلسطینیان پایان یافت. به نظر می‌رسد یکی از دلایل عقب‌نشینی شتابزده اسرائیل، هراس از شکافی است که در پی کشمکش‌های بین یهودیان، درون ارتش پدید آمده و اوضاع آن را شکننده کرده است. اکنون پس از دو دهه، هم فلسطینی‌ها آمادگی جنگی بیشتری دارند و هم اسرائیلی‌ها ضعف و هراس بیشتری در نبردهای جدی از خود نشان می‌دهند. این علامتی آشکار از تغییر توازن در کرانه باختری به نفع مقاومت فلسطینیان دارد که نتیجه رویکردی نوین و حضور نسلی جدید از مبارزان مانند عرین‌الاسود است.
کابوس ارتش اسرائیل از جنگ فرسایشی و روزانه در لبنان دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، بمب‌های کنار جاده‌ای و تله‌های انفجاری که سرانجام به عقب‌نشینی شتابزده از آن کشور منجر شد، اکنون در کرانه باختری دوباره زنده شده است. این الگوی جنگی که مبتکر آن حزب‌الله لبنان بود، به فلسطینی‌ها آموزش داده شده تا اسرائیل را آن‌قدر مستأصل کنند که مجبور به عقب‌نشینی اجباری از کرانه باختری شود. همه چیز به همت و پایداری فلسطینیان بستگی دارد و اجرای آن نیز مانند آنچه در لبنان دیدیم، احتمالاً چند سال طول می‌کشد تا به نتیجه برسد، اما اگر آن‌ها این الگو را با تمام قوا دنبال کنند، اسرائیل چاره‌ای جز رها کردن مناطق اشغالی نخواهد داشت. شکاف‌های درونی اسرائیل و اعتصاب و کناره‌گیری گروهی از متخصصان و نظامیان کلیدی آن، شرایط را به نفع مقاومت تسهیل می‌کند.
پی‌نوشت‌ها
- Yaniv Gorelik
- Mordechai Kahana
- https://www.middleeasteye.net/opinion/jews-leaving-israel-disillusion-long-time
- Baron Maurice de Hirsch
۵.Jewish Colonisation Association
- https://en.wikipedia.org/wiki/Jewish_Colonisation_Association
- Edmond Rothschild
- Balfour Declaration
- Baron Walter Rothschild
- https://en.wikipedia.org/wiki/Balfour_Declaration
- aliyah
- yeridah
- https://www.middleeasteye.net/opinion/jews-leaving-israel-disillusion-long-time
- https://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_Israel
- https://worldpopulationreview.com/country-rankings/immigration-by-country
- https://publications.iom.int/books/world-migration-report-2022
- https://iranian-studies.stanford.edu/iran-2040-project/publications/migration-and-brain-drain-iran
- https://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_diaspora
- https://finance.yahoo.com/news/30-countries-highest-rates-emigration-193928022.html?guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAAMEf6IW4hctkJchkKuUjTwdIc860Epjc0ZKxCFWPxcGnejVQdgSlBrIExjaADcYbUqW3Fs6_LSsLcIApi0I-7wAE2NnEjiSihygdIgpaM5mWvp5je0e1NgGRuhiV8NV4Y9jT8D_kFcZ4QMMxNSX4gWxVScHXTka_TjGvvPlx6Tq2
- CBS
- https://en.wikipedia.org/wiki/Yerida
- https://www.middleeasteye.net/opinion/jews-leaving-israel-disillusion-long-time
- https://www.timesofisrael.com/top-brain-specialist-says-he-left-israel-because-it-is-becoming-undemocratic/
- Organization for Economic Cooperation and Development-OECD
۲۵.
- Areen al-Ossud
۲۷.https://en.wikipedia.org/wiki/An-Najah_National_University
- https://en.wikipedia.org/wiki/Nablus
- Human Rights Watch
۳۰.https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Jenin_(2002)
- The Road to Jenin
- Jenin, Jenin
- Bakri
- https://www.aljazeera.com/news/2022/10/26/who-are-the-lions-den-armed-group-in-occupied-west-bank-explainer
- https://www.nytimes.com/2023/03/04/world/middleeast/west-bank-lions-den.html
- https://www.ifmat.org/06/28/iran-helped-create-palestinian-lions-den-terror-group
۳۷.
https://new.thecradle.co/articles/iran-already-in-west-bank-pa-official
