امنیت و مرز در گفت‌وگو با احسان هوشمند – بخش بیست‌ودوم
قرار بود در ادامه گفت‌وگوهای امنیت و مرز با آقای احسان هوشمند درباره کرمانشاهان و ایلام گفت‌وگو کنیم، اما با توجه به اهمیت موضوع تحولات حوزه کردی در ترکیه در هفته‌های اخیر بر آن شدیم تا بحث این شماره را به گفت‌وگو درباره آ.ک.پ و نیز پ.ک.ک و اوجالان و رویدادهای اخیر اختصاص دهیم.
در هفته‌های گذشته تحولاتی در مناسبات دولت ترکیه و پ.ک.ک روی داده است. آیا این تحولات می‌تواند برای ایران مهم باشد یا تأثیراتی بر ایران داشته باشد؟
درحالی‌که بیش از ۲۵ سال از بازداشت و زندانی شدن عبدالله اوجالان رهبر حزب چپ‌گرای کارگران کردستان ترکیه یا پ.ک.ک می‌گذرد وی همچنان نقش مهمی در پ.ک.ک دارد و به‌عنوان ایدئولوگ و رهبر و بنیان‌گذار حزب نفوذ چشمگیری دارد. در دوره ۲۵ ساله زندانی شدن اوجالان در زندان امرالی در دریای مرمره در جنوب استانبول، ملاقات وکلا به بخشی از روش‌های دو طرف برای پیشبرد اهداف خود مبدل شده است. اوجالان در ملاقات‌هایش با بستگان یا وکلای خود نوشته‌ها، کتاب‌ها یا پیام‌های خود را به بیرون از زندان منتقل می‌کند و به‌صورت متقابل دولت و نهادهای امنیتی ترکیه نیز با اجازه ملاقات یا قطع ملاقات نوع مواجهه خود با موضوع پ.ک.ک را مشخص می‌کنند.
در هشت سال گذشته، اوجالان دست‌کم سیزده بار و هر بار به مدت شش ماه از ملاقات با وکیل محروم شده است. در سال‌های اخیر فشارها نیز بیشتر شده و آخرین ملاقات حضوری اوجالان با خانواده‌اش در سوم مارس ۲۰۲۰ و آخرین گفت‌وگوی تلفنی وی در ۲۵ مارس ۲۰۲۱ روی داده است. پس از آن، حدود سه سال هیچ ملاقات یا دیداری با اوجالان صورت نگرفت، اما در هفته‌های گذشته انتشار خبری مبنی بر درخواست اوجالان از حزب پ.ک.ک مبنی بر لزوم خلع سلاح و ترک جنگ مسلحانه موجب شگفتی بسیاری شد. به دنبال این خبر پس از چهار سال در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۴، اوجالان با برادرزاده خود عمر اوجالان که نماینده مجلس هم هست به مدت حدود سه ساعت رودررو ملاقات کرد. محافل رسانه‌ای ترکیه در هفته‌های اخیر دلیل تصمیم اوجالان بر لزوم خلع سلاح پ.ک.ک را افزایش فشار نظامی و موفقیت نظامی ترکیه در کشتن و ترور نیروهای حزب کارگران کردستان ترکیه در چند سال اخیر تلقی می‌کنند. ترور تعدادی از فرماندهان پ.ک.ک در سلیمانیه و دیگر شهرهای کردستان عراق و نیز فشار پهپادی بر نیروهای مستقر در کوه قندیل و دیگر نقاط و درنتیجه زندگی طولانی‌مدت در غارهای مرطوب و سرد موجب شده نیروهای پ.ک.ک دچار فرسایش شوند. ضمن آنکه حملات پهپادهای ترکیه موجب تلفات زیادی هم بر حزب کارگران کردستان ترکیه شده و اوجالان بر مبنای این وضعیت میدانی درخواست کرده با خلع سلاح پ.ک.ک بیش از این تلفات و هزینه‌های جانی به پ.ک.ک وارد نشود. مراد کارییلان، فرمانده پ.ک.ک، در مصاحبه‌ای در چند روز قبل در این باره گفت: «امسال در اقلیم کردستان عراق خسارات زیادی را تجربه کردیم. درواقع سال گذشته در این منطقه متحمل خسارات بسیار زیادی شدیم. فرماندهان ارزشمندی چون لیلا سُرخین، آخین موش، دلگش گُزَرَشه در سال ۲۰۲۳ کشته شدند. امسال نیز درگیری‌های بزرگی رخ داد که در آن بسیاری از فرماندهان و مبارزان ارزشمند، به‌ویژه عضو کمیته مرکزی ما، بَروار درسیم، کشته شدند. در مناطق سرحد، وان، بوتان، گابار، آمِد و مردین درگیری‌هایی رخ داد و خساراتی متحمل شدیم».
این سخنان کاریلان به‌نوعی تأیید تلفات جدی پ.ک.ک در سال‌های اخیر است، اما اینکه اوجالان به دلیل این هزینه‌ها طرح خلع سلاح پ.ک.ک را پیش کشیده توسط منابع مستقل تأیید نشده است، اما علت و دلیل تصمیم اوجالان هر چه بود زلزله‌ای در فضای سیاسی ترکیه به‌ویژه در مناطق کردنشین ترکیه ایجاد کرد. این تحول می‌تواند به صورتی با منافع ملی ما ایرانیان نیز در ارتباط باشد که در ادامه درباره آن صحبت می‌کنیم.
در این شرایط چرا اقدام تروریستی علیه یک مؤسسه صنعتی-نظامی در آنکارا روی داد؟
در شرایطی که فضای رسانه‌ای و سیاسی ترکیه تحت تأثیر اقدام جدید اوجالان بود و همه منتظر واکنش‌های پ.ک.ک به موضع عبدالله اوجالان بودند، پ.ک.ک به‌صورت رسمی حمله تروریستی به شرکت و مؤسسه صنعت هوانوردی و فضایی «توساش» در شهر قهرمان قازان استان آنکارا را بر عهده گرفت. این اقدام پ.ک.ک درست چند روز پس از رسانه‌ای شدن موضع جدید اوجالان به نظر گروهی از تحلیلگران اعلام مخالفت جدی پ.ک.ک با عبدالله اوجالان تلقی شد. این اقدام که عملیاتی انتحاری تلقی شد موجب کشته و زخمی شدن بیش از ۲۵ نفر شد؛ اما پیش از این رویداد تروریستی، سخنان دولت باغچه‌لی نیز موجب شگفتی بسیار شد.
دولت باغچه‌لی، رهبر حزب حرکت ملی یعنی حزب ملی‌گرای ام.اچ.پی (MHP) که متحد آ.ک.پ در دولت ترکیه است، درخواست کرد تا عبدالله اوجالان، رهبر زندانی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) در پارلمان حضور یابد و علناً انحلال گروه خود را خواستار شود. حزب حرکت ملی همواره مخالف هر گونه گفت‌وگو با پ.ک.ک بوده و سخنان باغچه‌لی در مجلس ترکیه بازتاب بسیاری داشت.
رهبر حزب حرکت ملی در جلسه هفتگی ِحزب با اشاره به تحولات اخیر، ضمن پذیرش محدودیت‌های اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان پ.ک.ک خواستار انحلال پ.ک.ک شد و تأکید کرد: «من به کسانی که می‌گویند اگر رهبر تروریست‌ها نباشد، هیچ اتفاقی نمی‌افتد فریاد می‌زنم اگر انزوای رهبر تروریست برداشته شده، بگذارید بیاید و در جلسه حزب دموکراتیک خلق‌ها DEM (حزب حامی پ.ک.ک) در مجلس صحبت کند. بگذارید فریاد بزند تروریسم کاملاً پایان یافته و سازمانش منحل شده است. دولت باغچه‌لی تأکید کرد ترکیه نیازی به فرآیند جدید حل مسئله ندارد، بلکه به همکاری عقل جمعی، اقدام‌های صادقانه و مقاومت در برابر فشارهای خارجی نیاز دارد. مسئله ترکیه کردها نیستند، بلکه مسئله ما گروه تروریستی تجزیه‌طلب است». باغچه‌لی تأکید کرد اشاره به یک مسئله قومی خطرناک است و گفتن اینکه مسئله کُرد وجود دارد ادعای کسانی است که کُردها را مسئله می‌دانند. او گفت اگر اوجالان چنین سخنرانی کند، ممکن است راه برای آزادی او از زندان بر اساس ماده ۳ کنوانسیون اروپایی حقوق بشر موسوم به «حق امید» وجود داشته باشد که مجازات زندان نامحدود را ممنوع و زمان آن را ۲۵ سال اعلام کرده است. باغچه‌لی در ابتدای سخنرانی خود گفت اظهارات وی ممکن است «مسیر تاریخ را تغییر دهد» و «بندهای ترکیه را بشکند». باغچه‌لی گفت: «این سرکرده تروریست (اوجالان) قبلاً وعده داده بود که حاضر است به دولت خدمت کند. حالا زمان این خدمت فرا رسیده است. اجازه دهیم به پارلمان بیاید و در یک سخنرانی رسمی، انحلال گروه تروریستی خود را اعلام کند و آزاد شود». باغچه‌لی سال‌های قبل با بردن طنابی به مجلس خواهان اعدام اوجالان شده بود و این چرخش موضع وی بازتاب بسیاری در پی داشت.
در واکنش به سخنان رهبر حزب حرکت ملی، احزاب مخالف خواهان شفافیت دولت در برخورد با پرونده پ.ک.ک شدند. برادر اوجالان، محمت اوجالان، گفت: «امیدوارم برای همه اتفاقات خوبی رخ دهد. هیچ‌کس نباید دیگری را فریب دهد. اگر صلح به شکل دموکراتیک و زیبا برقرار شود، ما هم خوشحال می‌شویم، اما مشخص نیست که چه خواهد شد. دیگر شخصیت‌ها و رؤسای احزاب ترکیه نیز در این باره مواضعشان را رسانه‌ای کردند».
اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه آ.ک.پ، در واکنش به اظهارات دولت باغچه‌لی درباره اوجالان، آن را به‌عنوان یک «فرصت تاریخی» توصیف کرد و افزود: «این موقعیت نباید با منافع شخصی به خطر بیفتد و همه باید متوجه شوند که در آینده کشور، ترور و خشونت جایگاهی ندارند».
اوزگور اوزل، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق (CHP)، بزرگ‌ترین حزب اپوزیسیون حزب حاکم در پارلمان ترکیه در واکنش به اظهارات اخیر دولت باغچه‌لی، رهبر حزب حرکت ملی (MHP)، درباره عبدالله اوجالان و پیشنهاد لغو حصر اوجالان و دعوت او به مجلس گفت: «این مسئله با دعوت یک فرد به مجلس حل نمی‌شود. اگر قرار است این مشکل حل شود، باید با حضور تمام احزاب و از طریق یک مذاکره جمعی انجام شود». اوزل همچنین به شک و تردید درباره اهداف پشت‌پرده این پیشنهاد اشاره کرد و گفت: «این برنامه بیش از آنکه برای حل مسائل ترکیه باشد، به نظر می‌رسد برای حل مشکلات شخصی رجب طیب اردوغان طراحی شده است. به همین دلیل این برنامه نشانه خوبی به نظر نمی‌رسد». مقصود رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق این بود که تلاش آ.ک.پ و نیز دولت باغچه‌لی نه برای حل مسئله، بلکه معطوف به جلب افکار عمومی برای انتخابات است. حاتیم اوغلو، رئیس مشترک حزب دموکراتیک خلق‌ها (DEM) یعنی جریان حامی سیاسی پ.ک.ک در واکنش به اظهارات دولت باغچه‌لی بر اهمیت حل مسالمت‌آمیز مسئله کردها تأکید کرد. تولای حاتیم‌اوغلو، در یک نشست مطبوعاتی در مجلس ترکیه اعلام کرد: «حل مسئله کردها باید از طریق مجلس صورت گیرد و مخاطب اصلی این مسئله عبدالله اوجالان است که در حصر به سر می‌برد».
حاتیم‌اوغلو در سخنان خود به لزوم برداشتن اولین قدم برای صلح، یعنی رفع حصر اوجالان اشاره کرد و گفت: «اگر ترکیه به دنبال حل مسالمت‌آمیز مسئله کردها و ایجاد امنیت در مرزهای خود است، باید از طریق گفت‌وگو و دموکراسی پیش برود. اوجالان نقش کلیدی در این فرآیند دارد و حصر اوجالان باید فوراً برداشته شود. او باید فرصت داشته باشد تا آزادانه سخن بگوید و دیدگاه‌های خود را اعلام کند».
رهبر حزب راست افراطی ظفر که به‌عنوان متخصص مطالعات امنیتی، پ.ک.ک را بررسی کرده، به‌تندی به باغچه‌لی تاخته و گفته است: «خداوند نابود کند این سیاست شما را. می‌خواهید قاتل کودکان را به پارلمان بیاورید سخنرانی کند؟» رهبر حزب ظفر نیز گفته است: «باغچه‌لی تا دیروز طنابی در دست داشت تا اوجالان را اعدام کند. چه شد به‌یک‌باره تغییر نظر داد؟ می‌خواهد با همان طناب به چاه برود؟»
مساوات درویش اوغلو، رهبر حزب ملی‌گرای «خوب» نیز گفته است: «پارلمان ما جای قهرمانان استقلال ترکیه است، جای آتاتورک و بزرگان ماست، جای سخنرانی تروریست‌ها نیست». دوغو پرینچک، رهبر حزب کمونیستی وطن، نیز به باغچلی تاخته و گفته است: «معلوم نیست چطور جرئت می‌کنند درباره دعوت از قاتل کودکان به پارلمان صحبت کنند». همچنین دیگر رهبر مشترک حزب دموکراتیک خلق‌ها، تونسر باکرهان به نیویورک‌تایمز گفته به‌رغم ژست‌های اخیر، دولت برای گفت‌وگو در مورد امکان گفت‌وگوهای جدید اقدامی نکرده است. او می‌گوید ترکیه باید به آقای اوجالان اجازه دهد با پ.ک.ک و دیگر حامیانش ارتباط برقرار کند، همچنین مشخص شود در ازای خلع سلاح چه چیزی به پ.ک.ک ارائه خواهد شد. او گفت: «چرا سازمان باید اسلحه خود را زمین بگذارد؟ ترکیه چه اقداماتی را برای زمین گذاشتن این سلاح‌ها انجام خواهد داد؟ این سؤالات وجود دارد و هنوز بی‌پاسخ است». غالب انصاری اوغلو، سیاستمدار کُرد و نماینده مردم دیاربکر در پارلمان ترکیه، سخنان باغچه‌لی را مثبت ارزیابی کرده است. این نماینده نزدیک به اردوغان گفته است: «نگرش جناب رئیس‌جمهور به سخنان جناب باغچه‌لی مثبت است. لازم است در پارلمان ترکیه در مورد همه مسائل صحبت کنیم. خشونت باید در این کشور پایان یابد و تفنگ‌ها باید خاموش شود. در هیچ کجای دنیا نباید از خشونت برای رسیدن به دموکراسی استفاده کرد».
با توجه به امیدواری‌های شکل‌گرفته درباره باز شدن گره پیچیده پ.ک.ک در ترکیه، عملیات تروریستی در مؤسسه صنعت هوانوردی و فضایی «توساش» در آنکارا که پ.ک.ک به‌صورت رسمی مسئولیت آن را بر عهده گرفت، تردیدهای تازه‌ای درباره سرنوشت پ.ک.ک را رسانه‌ای کرد. واکنش گسترده نظامی ترکیه در حمله به مقرهای پ.ک.ک در کوهستان‌های شمال عراق و نیز شعبه سوری پ.ک.ک و کشته شدن افراد نظامی و غیرنظامی زیادی در اثر حملات ترکیه بار دیگر بدگمانی‌ها درباره افق تحولات ترکیه را نمایان کرد. زبیر آیدار از رهبران پ.ک.ک نیز در اظهارنظری گفت: «حمله به شرکت صنایع هوافضا و دفاعی ترکیه هیچ ارتباطی به روند گفت‌وگوها پیرامون مسئله کرد ندارد. آیدار با اشاره به حمله اخیر به تأسیسات صنایع هوافضای ترکیه تأکید کرد این حادثه هیچ پیامی در ارتباط با مذاکرات و مسئله کرد به همراه نداشته و هیچ تماسی هم با عبدالله اوجالان، رهبر پ.ک.ک، صورت نگرفته است. او تأکید کرد: «در گذشته نیز آتش‌بس‌هایی برقرار شده و باید به یک توافق آتش‌بس متقابل و صادقانه برسیم. ما پیش‌تر در سال ۲۰۱۳، چنین قدمی برداشتیم و نتایج آن برای همگان مثبت بود. در آن دوره نه خبری از تلفات بود و نه بمباران‌ها ادامه داشت و همگان در آرامش بیشتری به سر می‌بردند. اگر چنین آتش‌بسی در گذشته ممکن بوده، امروز نیز امکان‌پذیر است. ما قصد نداریم چیزی جدیدی ایجاد کنیم، بلکه پیشنهاد می‌کنیم از روشی که پیش‌تر جواب داده است، دوباره بهره بگیریم. ما آمادگی خود را برای این روند اعلام می‌کنیم. از شما هم می‌پرسیم: آیا در این زمینه اعتماد دارید؟ اکنون می‌توانیم این آتش‌بس را برقرار کنیم و مذاکرات را آغاز و تسریع کنیم. پیش از آنکه جنگ به درهای ما برسد و به منطقه پرتنش خاورمیانه سرایت کند باید این مسئله را حل کنیم. این کار دشوار نیست، تنها نیاز به اراده و تصمیم قاطع دارد».
از این نقل‌قول‌ها و بیان اخبار و رویدادها چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟
مواضع متفاوت احزاب و جریان‌های سیاسی نشان می‌دهد ابتکار دولت و شخص باغچه‌لی با چشم‌انداز روشنی روبه‌رو نیست و موانع سختی پیش‌‌روی پیشبرد راهبرد جدید دولت ترکیه وجود دارد. با بررسی و دقت در تحولات دو هفته گذشته می‌توان گفت ترکیه احتمالاً پس از ده سال طرح تازه‌ای برای موضوع پ.ک.ک در دست اجرا دارد که در کانون آن عبدالله اوجالان قرار دارد. در خوش‌بینانه‌ترین سناریو با ساده‌ترین نتیجه می‌توان امیدوار بود که رهبران پ.ک.ک در برابر پیشنهاد اوجالان مقاومت نکنند و به خلع سلاح تن دهند. برای توجیه این سناریو هم می‌توان به جایگاه و نفوذ اوجالان در پ.ک.ک متوسل شد. عبدالله اوجالان مؤسس حزب کارگران کردستان ترکیه است. ضمن آنکه تمام ایدئولوژی و سازماندهی حزب و تشکیلات حزب نیز با نام اوجالان گره خورده است. تمام اعضای این تشکیلات نظامی، رهبری حزب یعنی «آپو» یا عبدالله اوجالان را تا حد پرستش تقدیس می‌کنند و آپو را می‌توان به روح و جان حزب پ.ک.ک تشبیه کرد. به سخن دیگر، پ.ک.ک ایدئولوژی خود را آپوئیسم می‌خواند؛ یعنی کانونی‌ترین محور این حزب و دال مرکزی ایدئولوژی این حزب، شخص اوجالان یا آپوست، اما در کنار این سناریو ممکن است رهبری پ.ک.ک در کوهستان قندیل با بخشی از رهبری حاضر به اجرای پیام اوجالان نباشد. در این صورت ضربه سختی به ساختار حزبی وارد می‌شود که معنای فعالیت خود را با نام اوجالان گره زده است و در صفوف میانی و پایین حزب زلزله ایجاد خواهد کرد و حتی ممکن است به انشقاق در این حزبِ فرقه‌مانند منجر شود. اینجاست که باید به تأثیر این تحولات بر منافع ملی ما ایرانیان نیز توجه شود. اگر اوجالان موفق به خلع سلاح حزب شود یا اینکه در پ.ک.ک دودستگی و شقاق روی دهد، سرنوشت دیگر شعبه‌های سوری و ایرانی (پژاک) پ.ک.ک چه خواهد شد؟ این نخستین پرسشی است که پاسخ به آن می‌تواند اثر این رویدادها را بر ایران مشخص کند؛ البته نباید از نظر دور داشت به‌جز موضوع پ.ک.ک که مستقیم منافع ترکیه را تهدید می‌کند استقرار شعبه سوری پ.ک.ک در کنار مرزهای ترکیه در کشور سوریه و حمایت دولت و ارتش امریکا از این نیروها هم موجب بروز نگرانی بزرگی در ترکیه شده و ترکیه نمی‌تواند هژمونی شعبه سوری پ.ک.ک در کنار مرزهای خود را به‌سادگی بپذیرید و در این طرح خلع سلاح به نظر باید برای این موضوع نیز فکری شده باشد. به هر حال ممکن است مسئله خلع سلاح پ.ک.ک فقط شامل شعبه اصلی تشکیلات؛ یعنی پ.ک.ک باشد و دیگر شعبه‌ها ازجمله پژاک به فعالیت نظامی خود ادامه دهد و حتی ادعا شود پیام اوجالان اشاره‌ای به پژاک نداشته است! یا اینکه موضوع شعبه سوری پ.ک.ک هم حل شود، اما پژاک همچنان به فعالیت مسلحانه خود ادامه دهد. این وضعیت حتی می‌تواند به گسیل موج گسترده‌ای از ناراضیان از خلع سلاح پ.ک.ک به‌سوی پژاک منجر شود که البته در صورت چنین سناریویی دردسرهایی برای ایران ایجاد می‌شود.
درباره پژاک هم مختصری صحبت کنید؟
پارتی ژیان کردستان یا پژاک شعبه ایرانی پ.ک.ک است که در سال ۲۰۰۴ تأسیس شد. پس از اینکه عبدالله اوجالان زندانی شد و فشارهای ترکیه بر پ.ک.ک. افزایش یافت و کشورهای اروپای غربی و امریکا پ.ک.ک را در فهرست تروریستی قرار دادند به گفته عثمان اوجالان که سال‌های پیش با وی صحبت کردم رهبری پ.ک.ک به این نتیجه رسید با تأسیس شعب ایرانی و سوری حزب کارگران کردستان ترکیه می‌تواند مقداری از فشارهای بین‌المللی را بر خود کاهش دهند. عثمان اوجالان می‌گفت در این دوره روابط ایران با حزب به‌شدت تیره شده بود، چون ایران نپذیرفت عبدالله اوجالان که به روسیه پناه برده بود از طریق ارمنستان و ایران به کوه قندیل برود. استدلال عثمان اوجالان، برادر عبدالله اوجالان، این بود که چون تنش‌های ایران با غربی‌ها افزایش پیدا کرده بود تأسیس پژاک می‌توانست فضای تنفسی برای پ.ک.ک ایجاد کند و حتی منجر به دریافت کمک‌هایی از امریکا و غرب شود. استدلالی که دور از واقع نبود و حتی گفته می‌شد نخستین رهبر پژاک؛ آقای حاجی احمدی افزون به امریکا حتی به اسرائیل نیز سفر کرد تا از کمک‌های این کشور برخوردار شود. درباره پژاک هم باید تأکید کرد که این شعبه همچون پ.ک.ک ایدئولوژی خود را آپوگرایی (Apoism) می‌داند؛ یعنی کانونی‌ترین مبنای ایدئولوژی این تشکیلات همچون حزب پ.ک.ک شخص اوجالان است. پژاک پس از تأسیس، چندین عملیات نظامی در غرب ایران صورت داد و حتی تلفاتی هم وارد کرد. در سال ۱۳۹۰ درگیری‌های سنگینی میان سپاه با پژاک روی داد که در نهایت با واسطه پ.ک.ک این درگیری‌ها به آتش‌بس رسید.
موضع دیگر احزاب کرد ایرانی درباره پژاک چیست؟
دیگر احزاب کرد ایرانی کومله و دموکرات، چون پژاک را رقیب خود می‌دانند روابط چندان مثبتی با پژاک ندارند و این حزب را حزبی ترکیه‌ای و شعبه‌ای از پ.ک.ک می‌دانند. در ماه‌های اخیر تلاش‌هایی برای نزدیکی پژاک با بخش چپ‌تر و کمونیستی احزاب کُرد ایرانی صورت گرفته است.
دولت ترکیه درباره پژاک چه موضعی دارد؟
برخی از دولتمردان ترکیه و برخی از رسانه‌های ترکیه گاه ایران را به‌عنوان حامی پ.ک.ک یا حداقل چشم‌پوشی ایران از فعالیت پ.ک.ک در درون مرزهای خود متهم می‌کنند. اتهامی که ایران همواره رد کرده است. از سوی دیگر، ترکیه در برابر همه شعب پ.ک.ک موضع یکسانی دارد و تاکنون چند تن از مسئولان پژاک را نیز در سوریه و عراق کشته است؛ البته ترکیه به دیگر احزاب کُرد ایرانی چندان حساس نیست و حتی برخی تحلیلگران معتقدند ترکیه زمینه رفت‌وآمد رهبران و مسئولان این احزاب به ترکیه و از آنجا به اقلیم کردستان عراق را فراهم کرده است، چون این احزاب با حزب دموکرات کردستان عراق روابط نزدیکی دارند و در نتیجه با رقیب اصلی پ.ک.ک یعنی حزب دموکرات کردستان عراق در ارتباط هستند.
در صورت خلع سلاح پ.ک.ک، پژاک چه سرنوشتی خواهد داشت؟
با توجه به شرایط تأسیس پژاک از جمله تنش‌های ایران با غرب می‌توان نگران بود با افزایش تنش‌ها در منطقه، طرف‌های غربی و اسرائیل هم در این فرآیند منافع خود را تعقیب کنند. از یکسو برخلاف ایدئولوژی ضد امریکایی پ.ک.ک در سال‌های اخیر، مشاهده می‌شود شعبه سوری پ.ک.ک رابطه تنگاتنگی با نیروهای امریکایی پیدا کرده است. این اتفاق می‌تواند درباره پژاک هم روی دهد. از سوی دیگر، اگر خلع سلاح پ.ک.ک روی دهد که امر چندان ساده و در دسترسی نیست، ورود دیگر نیروهای پ.ک.ک به درون پژاک هم دور از ذهن نیست و این حزب به کانونی علیه ایران مبدل می‌شود. ضمن آنکه نیروی ذخیره پ.ک.ک هم برای شرایط دیگر خواهد بود تا دوباره پ.ک.ک فعالیت خود را آغاز کند. به این ترتیب تحولات کنونی در ترکیه درباره پ.ک.ک نمی‌تواند بر منافع ملی ما بی‌تأثیر باشد و ضروری است این تحولات را با دقت زیر نظر گرفت. به‌خصوص که اقلیم کردستان عراق در ماه‌های گذشته احزاب مسلح کرد ایرانی را تا حدودی محدود کرده و طبق توافقنامه امنیتی ایران با عراق این محدودیت موجب شده بخشی از این احزاب به کمپ‌های تحت نظر سازمان ملل فرستاده شوند و بخشی از سلاح‌های سنگین نیز از آن‌ها گرفته شود. در این شرایط، پژاک که همچنان در کوهستان‌های منطقه فعالیت دارد ممکن است فعالیت نظامی خود را تشدید کند. احتمال دارد در این شرایط اسرائیل و امریکا هم به حمایت‌های بیشتری از این حزب بپردازند و به این ترتیب پژاک به یک مسئله امنیتی در شمال غرب ایران مبدل شود. پیگیری و رایزنی با دولت ترکیه از طریق مجاری دیپلماتیک هم گامی بااهمیت در این فرآیند است.
آیا اسرائیل هم می‌تواند در این فرآیند ایفاگر نقش مشهودی باشد؟
یکی از شگفتی‌های احزاب فرقه‌مانند چرخش عجیب و متضاد آن‌هاست. در سال ۱۹۹۹، زمانی که عبدالله اوجالان در کنیا دستگیر شد هواداران پ.ک.ک اسرائیل را به همدستی دولت ترکیه برای بازداشت اوجالان متهم کردند و مدعی بودند نیروهای امنیتی اسرائیل موجب دستگیری اوجالان شده و در نتیجه اعتراضهای شدیدی علیه اسرائیل شکل گرفت. در آلمان گروهی از هواداران پ.ک.ک به کنسولگری اسرائیل حمله کردند و کنسولگری را در اعتراض به همکاری با میت (سازمان اطلاعات ملی ترکیه) اشغال کردند. در جریان اشغال کنسولگری سه عضو پ.ک.ک کشته و شانزده نفر از کارکنان کنسولگری اسرائیل زخمی شدند؛ یعنی در پ.ک.ک علیه اسرائیل موضع بسیار منفی وجود داشت، اما سال‌های بعد و در روزهای اخیر شاهد بودیم در درگیری چند روز گذشته بین تعدادی از جوانان ترک و کرد ترکیه‌ای در آلمان با یکدیگر گروه هوادار پ.ک.ک در آلمان با پرچم اسرائیل در خیابان حاضر شدند و با جوانان هم‌وطن ترکشان به زد و خورد پرداختند! در ماه‌های گذشته هم آقای اردوغان در حوزه عمومی موضع تندی علیه اسرائیل گرفته و البته اسرائیل هم از تأسیس کردستان استقبال کرده است. بر این اساس با توجه به سوابق پیشین پژاک بعید نیست ابعاد همکاری اسرائیل با آن‌ها وارد مرحله تازه‌ای شود. همه این امکان‌ها موجب می‌شود بیش از گذشته باید تحولات ترکیه درباره پ.ک.ک را با دقت تعقیب کرد. امیدوارم نیروهای سیاسی و اهل فن و نیز سیاستمداران و متخصصان امر بیش از پیش به بررسی رویدادها جاری درباره پ.ک.ک توجه کنند.
مروری بر مواضع گیدئون ساعر، وزیر امور خارجه اسرائیل، در این باره حائز اهمیت است. اگرچه اسرائیل از دهه‌ها پیش با برخی از احزاب کردستانی دارای روابطی بود و حتی یکی از احزاب کرد ایرانی نیز پیش از این به‌صورت علنی درخواست همکاری و همراهی با اسرائیل را طرح کرده بود، اما در شرایط حساس این روزهای جنوب غرب آسیا سخنان وزیر امور خارجه نشانگر توجه دوباره اسرائیل به احزاب مسلح کرد در منطقه است. وزیر امور خارجه اسرائیل در این باره گفت: «مردم کُرد ملت بزرگی هستند. آن‌ها یکی از بزرگ‌ترین ملل بدون استقلال سیاسی هستند».
وزیر امور خارجه اسرائیل با اشاره به اینکه به‌زعم وی مردم کرد متحد طبیعی ما و قربانیان سرکوب حکومت‌های ترکیه و ایران هستند گفت: «باید دست دوستی به‌سوی آن‌ها دست دوستی دراز کنیم و روابط خود با آن‌ها را تقویت کنیم». گیدئون ساعر تأکید کرد تقویت روابط اسرائیل با کُردها از جنبه سیاسی و امنیتی حائز اهمیت است. این سخنان می‌تواند نشانه‌هایی از تقویت توجه اسرائیل به گسترش همکاری با احزاب مسلح کرد در منطقه باشد.
