فلسطین و افول امپراتوری آمریکا

نویسنده: مهند عیاش – استاد جامعه‌شناسی، دانشگاه مانت رویال، کانادا
منتشرشده در: Al Jazeera | ۶ May ۲۰۲۵

چشم‌انداز ایران: مهند عیاش جامعه شناس عرب، در این مقاله به نکته مهمی اشاره می‌کند. تابه‌حال اسرائیل برای امریکا اهمیت استراتژیک داشت، اما حالا این اهمیت حیاتی شده است. همچنین نکته مهم و مورد اشاره آقای عیاش، اهمیت اسرائیل در رشد مجتمع‌های صنعتی نظامی است. می‌بینیم با آشوبی که اسرائیل در خاورمیانه به راه انداخته، سفر ترامپ به خاورمیانه چقدر به نفع مجمع‌های نظامی صنعتی شد.

نوزده ماه از آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه می‌گذرد. دیوان بین‌المللی دادگستری در حال رسیدگی به اتهام احتمال ارتکاب نسل‌کشی است و دیوان کیفری بین‌المللی برای نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، و وزیر دفاع پیشین، یوآو گالانت، به اتهام جنایات جنگی حکم بازداشت صادر کرده است. متخصصان برجسته حقوق بشر، پژوهشگران نسل‌کشی و گزارشگران ویژه سازمان ملل متحد آنچه در غزه در حال وقوع است را به‌صراحت یک نسل‌کشی توصیف کرده‌اند. در سراسر جهان، میلیون‌ها نفر به خیابان‌ها آمده‌اند تا خواهان توقف این جنایات شوند.

اما تنها قدرتی که مانع از پایان این نسل‌کشی شده، ایالات متحده آمریکاست. گرچه دولت‌ها تغییر کرده‌اند، اما سیاست‌ها ثابت مانده‌اند. حمایت بی‌قید و شرط از اسرائیل به چنان اصل نانوشته‌ای در دستگاه حاکمیتی آمریکا بدل شده که حتی تمایلی به بازاندیشی در آن وجود ندارد.

برتری امپراتوری آمریکا

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، ایالات متحده در مقام تنها ابرقدرت جهان، رهبری نظمی تک‌قطبی را در دست گرفت. مانند همه امپراتوری‌ها، آمریکا نیز جایگاه خود را از رهگذر قدرت نظامی عظیمش تثبیت و تحکیم کرد. این قدرت، امکان دسترسی، کنترل و بهره‌برداری از منابع، مسیرهای تجاری و بازارهای جهانی را برایش فراهم می‌کرد و در نتیجه رشد اقتصادی مستمر و سلطه ژئوپولیتیکی را تضمین می‌نمود.

اما در دو دهه اخیر، نشانه‌های تضعیف موقعیت برتر آمریکا پدیدار شده‌اند — به‌ویژه پس از بحران مالی ۲۰۰۸-۲۰۰۹. در ادامه، ناکامی‌های سیاست خارجی آمریکا، ظهور چین و بریکس، شکست در افغانستان، کاهش نفوذ در آفریقا و ناتوانی در مهار روسیه، همگی از تزلزل هژمونی آمریکا حکایت دارند.

اسرائیل – وفادارترین پایگاه امپراتوری

در دوره جنگ سرد، اسرائیل و کشورهای اروپای غربی همچون پیاده‌نظام آمریکا در مقابل نفوذ شوروی عمل می‌کردند. امروز، گرچه اتحاد فراآتلانتیک تا حدی تضعیف شده، اما پیوند آمریکا با اسرائیل همچنان محکم باقی مانده است.

نخست، اسرائیل به ایالات متحده در کنترل بازار انرژی خاورمیانه یاری می‌رساند. دوم، کمک‌های نظامی آمریکا به اسرائیل، در عمل سرمایه‌گذاری برای آزمودن، تبلیغ و فروش تسلیحات آمریکایی در بازار جهانی است. این دو عامل سبب شده‌اند که اسرائیل به یکی از ارکان بقای امپراتوری آمریکا بدل شود.

فلسطینِ آزاد و استعمارزدایی جهانی

در سال گذشته، ما شاهد بی‌سابقه‌ترین حملات به جنبش همبستگی با فلسطین در ایالات متحده بودیم. همچنین شاهد تهدید کشورهایی چون آفریقای جنوبی به دلیل حمایتشان از فلسطین بوده‌ایم.

پرسش اینجاست: چه چیز در ملتی که نه کشور دارد، نه ارتش، نه قدرت رسمی دیپلماتیک، این‌چنین برای امپراتوری آمریکا تهدیدآمیز است؟ پاسخ روشن است: آزادی فلسطین آغازی بر پایان امپراتوری آمریکاست.

اگر اسرائیل به انزوا کشیده شود، نظم استعماری فعلی در فلسطین فروخواهد پاشید. چنین تحولی، علاوه بر احیای عدالت در فلسطین، ضربه‌ای جدی به نظم جهانی نابرابر کنونی وارد خواهد کرد — نظمی که به سلطه آمریکا وابسته است.