اندیشه

یورگن هابرماس و فلسفه دین کانت

  فریدو ریکن[i]   کانت نقد دین را «با انگیزه اکتساب نجات‌بخش» پیوند می‌زند. این امر دومی است که هابرماس در آن به‌روز بودن فلسفه دین کانتی را می‌بیند و با آن علاقه خود را به این فلسفه مدلل می‌کند. کانت می‌خواهد در برابر شک‌گرایی (Skeptizismus)، «درون‌مایه‌های ایمان و التزام‌های دین را که در چارچوب مرزهای خِرد محض توجیه‌پذیرند، نجات دهد». [چراکه] خرد عملیِ ناب…
بیشتر

درآمدی بر «یورگن هابرماس و فلسفه دین کانت»

  محمد رحیمی   با ترجمه و انتشار مقالات سه‌گانۀ «هابرماس و دین»(چشم‌انداز ایران شمارۀ ۹۹) و نیز «آگاهی به آنچه نیست» و «یک پاسخ» (چشم‌انداز ایران شمارۀ ۱۰۵) سعی بر آن بوده است که جایگاه و نسبت دین و دانش، و نیز جایگاه دین در سپهر عمومی و نسبت آن با سیاست از نگاه و توسط یورگن هابرماس بنیان‌گذار «نظریۀ کنش ارتباطی» ترسیم شود.…
بیشتر

گفت‌وگوی سقراطی

  فلسفه در گفت‌وگو شکل می‌گیرد علی بیاتی   چنین به‌نظر می‌رسد که در جامعه امروز ما، «گفت‌وگو» به معنای واقعی کلمه، گوهری کمیاب و نادر شده است که گرچه خیلی از اندیشمندان بر آن تأکید می‌ورزند، اما همچنان از صحنه اصلی جامعه ما غایب است و به همین دلیل است که معرفی اندیشمندان و فیلسوفانی که برای گفت‌وگو ارزش و اعتبار فراوانی قائل بوده‌اند…
بیشتر

فرافکنی و توجیه؛ دو بیماریِ اجتماعی بزرگ جامعه ما

  نقد فرافکنی در آثار سخنوران فارسی احمد کتابی #بخش_سوم   ۱ـ۲ـ۹ـ ابوجعفر نصیرالدین محمد بن حسن طوسی خواجه نصیرالدین طوسی، در بخشی از تصنیف بسیار معروف خود، اخلاق ناصری، تحت عنوان «وصایای منسوب به افلاطون» پرداختنِ به بدی‌های دیگران را نشانه قبولِ آن بدی‌ها از جانبِ شخصِ عیب‌جو تلقی می‌کند: «…. و بدان که کسی که در شَرِّ غیرِ خود، اندیشه کند، نفس او…
بیشتر

ضرورت متدلوژی متناسب برای فهم قرآن

  ت رحمانی   متن حاضر گزیده، تنظیم و ویرایش‌شده گفتاری از آقای رحمانی است که در رسانه‌ها آمده است. از آنجا که به نکات مهمی اشاره شده امید است که با این ضرورت اشاره‌شده برخورد فعال شود.   طرح کلی مسئله این است که روشنفکران مسلمان با مشکل فهم متن و تبیین آن مواجه هستند؛ مشکلی که در متدولوژی برای شناخت دین به‌وجود آمده…
بیشتر

بررسی و نقد مقاله «سازگاری ایرانیان»

  حبیب‌الله پیمان   مقاله‌ای که در ادامه می‌خوانید قراربود در  روز یکشنبه ۱۹ خرداد ۹۸ ‌در همایش «سازگاری ایرانی؛ بازخوانی روایت مهدی بازرگان از هویت ایرانی» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ارائه شود که همایش درآخرین ساعات به دستور رئیس پژوهشگاه لغو شد.   مقاله «سازگاری ایرانیان» پاسخی است به دو پرسش: یکی چرایی توسعه‌نیافتگی و عدم پیشرفت تمدنی و فرهنگی و…
بیشتر

ایمان نوشونده

  مقاله‌ای که در زیر می‌خوانید سخنرانی لطف‌الله میثمی در موضوع «ایمان نوشونده» در یک جلسه قرآنی است که با اندکی ویراستاری تقدیم خوانندگان می‌گردد. باشد که از برخورد فعال خوانندگان محروم نشویم.   می‌خواهم نشان بدهم قرآن صرفاً کتاب ایمان نیست، علاوه بر آن کتاب ایمان نوشونده است؛ به‌عبارتی کتاب ایمان فزاینده، تفصیلی و علمی است. در ترجمه‌های قرآن آمده انسان ایمان دارد یا…
بیشتر

قرائت زنده‌یاد بازرگان از اسلام

  لطف‌الله میثمی من در سال ۱۳۴۲ فارغ‌التحصیل مهندسی نفت از دانشگاه تهران بودم و تازه از کارآموزی در خوزستان برگشته بودم. با توجه به اینکه در چهار مرحله رهبران نهضت آزادی ایران را دستگیر کرده بودند نظام شاهنشاهی مذاکراتی را با نیروهای ملی اعم از جبهه ملی و نهضت آزادی در زندان شروع کرده بود. در آن روزها با زنده‌یاد احمد صدر حاج سید…
بیشتر

فرافکنی و توجیه؛ دو بیماری اجتماعی بزرگ جامعه ما

احمد کتابی #بخش_دوم نقد فرافکنی در آثار سخنوران فارسی ۱ ـ ۲ ـ ۷ ـ شمس‌الدین محمد تبریزی در آثار شمس تبریزی، مراد و مقتدای مولانا نیز، شواهد متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد وی با روشن‌بینی متوجه این واقعیت شده است که بسیاری از عیب‌جویی‌ها و بدگویی‌هایی که از دیگران صورت می‌گیرد ریشه در شخصیتِ خودِ عیب‌جو یا عیب‌گو دارد و درواقع انعکاسی است…
بیشتر

معنا و دامنه رابطه انسان با خدا و خدا با انسان

عبدالجواد فلاطوری برگردان: سید محمدباقر تلغری‌زاده آنچه درباره موضوع مطرح‌شده در اینجا می‌آید به‌مثابه نخستین سنگ بنایی است برای گفت‌وگوی میان ادیان به‌طور عام و گفت‌وگوی میان ادیان ابراهیمی به‌طور خاص. اگرچه برای این کار از منابع و شواهد جهان اندیشه اسلامی استفاده می‌شود، اما به‌باور من ادیان دیگر نیز یقیناً دارای منابع و شواهدی مشابه و هم‌ارز این‌ها هستند؛ بنابراین موضوع مطرح‌شده در اینجا…
بیشتر

کِــی شعـر تــر انگیزد خاطر که حزیـن باشد:با واسطه  شعر

  شهریار شفقی   ۱ کــی شعـر تـر انگیزد خاطر که حزیـن باشد ² یـک نکته از این معـنی گفتـیم و همین بـاشد ۲ از لعـــل تـــو گـر یـابـم انگشـتری زنـهار ² صـد ملـک سلیـمــانـم در زیـر نگـین بـاشد ۳ غمــناک نبـاید بــود از طـعن حسـود ای دل ² شــاید که چو وابـینی خیر تــو در ایـن باشد ۴ هـر کو نکند فهمـی زین کلک…
بیشتر

جامعه‌شناسی جنگ‌های صدر اسلام

   بهروز مرادی  جامعه‌شناس دین   یکی از مسائل مناقشه‌انگیز در تاریخ اسلام، جنگ‌هایی است که مسلمانان نسل اول با مخالفان خود انجام دادند. عده‌ای از نویسندگان، اسلام را به انجام رفتاری تهاجمی علیه مخالفان خود متهم می‌سازند که برای توسعه‌طلبی یا اخذ غنیمت‌های جنگی یا صدور ایدئولوژی دینی خود یا غارت گنجینه‌ها و دارایی‌های مردم سایر ممالک، آتش جنگ‌هایی را در آغاز ظهور خود…
بیشتر