زیارتگاه‌های ایرانی و امریکایی

محمد برقعی

زیارتگاه در ایران

وقتی زائران اصرار به زیارت حرم‌های مقدس چون حضرت معصومه در قم و امام رضا در مشهد را داشتند، مقامات دولتی شهر در اثر فشار افکار عمومی خواستار بستن این حرم‌ها شدند، اما تولیت این حرم‌ها حاضر به بستن آن حرم‌ها نشدند. حجت‌الاسلام سعیدی، تولیت حرم حضرت معصومه که منسوب آیت‌الله خامنه‌ای است، حتی حاضر نشد نمازجمعه‌اش را تعطیل کند در عکس‌العمل این سرسختی و بی‌مبالاتی موج اعتراض در بیشتر شهرها برخاست. وسایل ارتباط‌جمعی که از عربستان و اسرائیل و امریکا تأمین می‌شوند هم این نارضایتی‌ها را صدها برابر کرده و به گوش تمام جهان رسانیدند. تا جایی که کمتر گزارشی در مورد ایران در روزنامه‌های پرتیراژ معتبر جهان است که گزارش این امر بخشی از هر گزارششان نباشد. نارضایتی بسیار از حاکمان دینی، خود بستر مناسبی برای پخش این خبر شد و نشانی از بی‌کفایتی و تحجر فکری حاکمان و نمادی از عقب‌ماندگی ذهن مذهبیون، به‌ویژه طرفداران حکومت که بخش متجدد جامعه آنان را افرادی ناآگاه و عقب‌مانده‌ای می‌داند. مذهبیونی که در منجلاب سنت دست‌وپا می‌زنند و مانع پیشرفت فکری جامعه و رسیدن ایران به قافله جوامع مدرن و متجدد جهان هستند.

زیارتگاه در امریکا

چند روز پیش شهردار شهر اورلئان در پاسخ خبرنگارانی که سؤال داشتند چرا مرگ در اثر کرونا در این شهر به‌طور استثنایی همچنان بالاست، گفت: همان‌طور که همه می‌دانید در ماه فوریه، فستیوال بزرگ «ماردی‌ گراس» در این شهر، که سنت فرانسوی دارد، برگزار می‌شود. هرساله صدها هزار نفر از سراسر امریکا و جهان برای شراکت در این فستیوال به این شهر می‌آیند. چند روزی می‌نوشند و می‌رقصند و نه‌تنها در بارها و رستوران‌ها پای‌کوبی می‌کنند، بلکه در طول روز هم در خیابان‌ها جشن‌ها و برنامه‌های دیدنی دارند. در آن ایام مردم چنان آزادند که حتی انواع روابط جنسی که در کمتر جایی آزاد است در اینجا آشکارا و با بوق و کرنا انجام می‌شود. امسال روز اصلی آن ۲۵ فوریه بود که مصادف شد با شیوع کرونا و خطر تشکیل اجتماعات؛ لذا شهروندان و مقامات چندین جلسه داشتند که تصمیم بگیرند برگزاری آن فستیوال را لغو کنند یا طبق سنت همیشگی آن را با شکوه هرچه بیشتر برگزار کنند. رأی نهایی بر اجرای آن شد. به این دلیل که بیشتر کاسبی‌های این شهر وابسته به تفریحات و آمدن توریست‌هاست و این فستیوال میلیون‌ها دلار درآمد برای همه مشاغل و همچنین میلیون‌ها دلار درآمد مالیاتی برای دولت دارد. درآمد سرشاری که شهر به‌سختی حاضر به چشم‌پوشی از آن است.

فستیوال برگزار شد و با خود هزاران هزار مردم مبتلا به کرونا بر جای گذاشت و حال شهر با امکانات محدودش قادر به پیشگیری از این فاجعه نیست. مصیبت‌بارتر آنکه هزاران فرد مبتلا این ویروس را با خود به سراسر کشور و جهان بردند؛ اما از کسی صدایی بلند نشد و هیچ رسانه‌ای باآب‌وتاب آن را نشان خودخواهی آن مردم، بی‌کفایتی دولت و تحجر فکری جامعه نخواند، زیرا نه مثل ایران حکومتی دینی‌ بر سر کار بود که مردم آن را از چشم دولتی ببینند که هرگونه مراسم دینی را وسیله‌ای برای نشان دادن قدرت سیاسی خود کند و نه حکومتی دوپارچه که هر بخش آن، این ماجرا را تبدیل به چماق سیاسی برای کوبیدن بر سر رقیب کند و نه ده‌ها رسانه مزدور، که با یک‌کلاغ و چهل‌کلاغ کردن از آن وسیله‌ای بسازند برای سرکوب حکومتی که از آن متنفرند و درنتیجه ساختن جوی که رسانه‌های مردمی چون تلگرام و واتس‌آپ و اینستاگرام را تحریک کند تا هرکس خشم خود را از حکومت در آن خالی کند. محل‌هایی که هرکس آزاد است آزادانه و بی‌مسئولیت هر اتهامی بزند و هر شایعه بی‌اساسی را نشر دهد. همچنین مردم با مقایسه ایران با کشورهایی خیالی و پاک و منظم در دیگر نقاط جهان، ایران را جزو عقب‌مانده‌ترین کشورها معرفی کند. شواهدی که علاوه بر آنکه گزینشی است اکثر آن واقعیت ندارد. تصورات ایده‌آلی از بهترین‌های جهان که نشان می‌دهد حکومت ایران ناکارآمدترین و فاسدترین حکومت جهان است و مردم آن خرافه‌پرست‌ترین و متحجرترین مردم جهان.

پرده‌ها که بالا رفت و اخبار از دیگر کشورهای جهان که رسید، کم‌کم مردم متوجه شدند این شوق به زیارت رفتن، و بی‌توجهی به شیوع این ویروس کشنده، ویژه ایران نیست. تنها نوع زیارتگاه در غرب متفاوت است. در ایران زیارت اماکن مقدسی است که قرن‌ها احترام و توسل به آن در این فرهنگ ریشه دوانیده، و مردمی واقعاً به آن باور دارند، ولی در کشورهای دیگر فستیوال‌ها و مکان‌های توریستی و بارها و رستوران‌های در کنارشان زیارتگاه‌های آن جماعت است. اگر مردم ما در مراسم مذهبی و تشییع‌جنازه‌ها تجمع می‌کنند و از آن آرامش خاطر می‌گیرند، در بسیاری از این کشورها مسابقات ورزشی و هواداری از یک تیم ورزشی همان نقش را ایفا می‌کند. تنها دین‌ستیزان متعصب و تنگ‌نظر هستند که آن زوار را متحجر و آن توریست‌ها، یا طرفداران تیم‌های ورزشی را متجدد می‌خوانند. طرفدارانی که در اوج شیوع کرونا چندین ده هزار نفر آنان، استادیوم‌های ورزشی را برای تشویق تیمشان استادیوم پر کردند.

اینکه انگیزه گردهمایی‌ها باورهای دینی یا تفریح و لذت بردن از زندگی باشد درنتیجه فرقی نمی‌کند و سخن آخر را علم می‌گوید. مراعات نکردن دستورات پزشکی در همه این جوامع فاجعه به بار می‌آورد. زائران اماکن مقدس همان‌قدر مبتلا می‌شوند که تماشاگران در استادیوم‌ها و سرخوشان در فستیوال‌ها.■