معرفی کتاب «شهروندان و اربابان»
مهدی ملیحی
عنوان کتاب: شهروندان و اربابان، تاریخ اجتماعی اندیشه سیاسی غرب از دوران باستان تا قرون وسطای متأخر
نویسنده: الن میک‌سنیز وود
ترجمه: یوسف صفاری
۳۱۹ صفحه، ۱۰۰۰ نسخه، نشر لاهیتا
اغلب کتاب‌هایی که در حوزه اندیشه سیاسی غرب به فارسی ترجمه یا نوشته شده‌اند، عنایتی به تاریخ اجتماعی اندیشه سیاسی نداشته‌اند. به‌تازگی نشر لاهیتا کتابی منتشر کرده با عنوان «شهروندان و اربابان، تاریخ اجتماعی اندیشه سیاسی غرب از دوران باستان تا قرون‌وسطای متأخر». این کتاب بدون شک یکی از ارزشمندترین و مهم‌ترین آثار پژوهشی در زمینه تاریخ اجتماعی اندیشه سیاسی است.
نویسنده کتاب الن میک‌سنیز وود از تاریخ‌نگاران مارکسیست مشهور امریکایی است که قبلاً از او کتاب‌های: امپراتوری سرمایه (نشر نیکا)، خاستگاه سرمایه‌داری (نشر ثالث) و دموکراسی در برابر سرمایه‌داری، تجدید حیات ماتریالیسم تاریخی (نشر بازتاب‌نگار) منتشر شده بود.
میک سنیزوود متولد سال ۱۹۴۲ در نیویورک از خانواده‌ای لیتوانیایی است که پس از ظهور فاشیسم هیتلیری به امریکا پناهنده سیاسی شده بودند.
او از سال ۱۹۸۴ تا ۱۹۳۳ عضو هیئت تحریریه مجله انگلیسی نیولفت ریویو۱ بود.
در سال ۱۹۸۸ کتاب او با نام عقب‌نشینی از طبقه جایزه یادبود ایزاک دویچر را از آنِ خود کرد.
از سال ۱۹۷۷ تا ۲۰۰۰ همراه با هری گلداف و پل سوئیزی از اعضای هیئت تحریریه مجله سوسیالیستی مستقل مانتلی ریویو۲ بود. در سال ۱۹۹۶ در مقام دانش‌پژوهی برجسته به عضویت انجمن سلطنتی کانادا پذیرفته شد.
میک سنیزوود در سال ۲۰۱۶ پس از عمری فعالیت پربار علمی چشم از جهان فروبست.
بسیاری از مقالات و کتاب‌های او با همکاری همسرش نیل وود به رشته تحریر درآمده‌اند، ازجمله همین کتاب شهروندان و اربابان که نویسنده، ایده اصلی کتاب را از او می‌داند.
میک‌سنیز وود در سال‌های پایانی عمرش به‌طورجدی و از زاویه‌ای نو به بررسی تحول اندیشه سیاسی عهد باستان تا دوران مدرن مبادرت کرد که ثمره‌اش درنهایت همین کتاب و جلد دوم آن مالکیت و آزادی، تاریخ اجتماعی تفکر سیاسی غرب از رنسانس تا روشنگری محصول سال ۲۰۰۸ بود.
البته این اثر قرار بود جلد سومی هم داشته باشد و به بررسی تاریخ اجتماعی اندیشه سیاسی از روشنگری تا قرن حاضر اختصاص یابد که متأسفانه بیماری و مرگ مجال تکمیل آن را از میک سنیزوود گرفت.
تلاش نویسنده در این کتاب دوجلدی بررسی اندیشه متفکران مهم هر دوره در بستر اجتماعی و به‌طور خاص طبقاتی‌شان است.
در فصل اول: تاریخ اجتماعی نظریه سیاسی، نویسنده بنیان‌های روش‌شناسی کتاب را به‌طور کامل بررسی می‌کند. در همان چند صفحه اول این فصل شخص می‌شود که هدف از نوشتن کتاب نقدی جدی بر روش تاریخ‌نگاری مکتب کمبریج به‌خصوص نماینده شاخص آن «کوئنتین اسکینر» و همچنین متن‌گرایی محافظه‌کارانه «لئواشتراوس» و شاگردانش است.
نویسنده ابتدای این فصل فضای کلی حاکم بر علوم سیاسی دانشگاه‌های امریکا را در میانه قرن بیستم شرح می‌دهد: «متخصصان دانشگاهی در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ یعنی دوره احیای مطالعه نظریه سیاسی ـ بحث‌ها بی‌پایانی درباره ماهیت و سرنوشت رشته خود داشتند، اما به‌طور کلی از نظریه‌پردازان سیاسی به‌ویژه در دانشگاه‌های امریکا انتظار می‌رفت که تقسیم مطالعات سیاسی به «تجربی» و «هنجاری» را بپذیرند. در یک‌سو علم سیاست واقعی قرار می‌گرفت که مدعی برخورد علمی با واقعیات زندگی سیاسی، چنان‌که هستند بود و در سوی دیگر «نظریه» که در برج عاج فلسفه سیاسی نشسته و درباره آنچه باید باشد و نه درباره آنچه هست، می‌اندیشید.
در صفحه ۲۷ فصل اول می‌خوانیم:
«تلقی تاریخ اجتماعی نظریه سیاسی از زمینه‌های تاریخی ریشه در پیش‌گزاره‌های بنیادین معینی دارد که به سنت «ماتریالیسم تاریخی» تعلق دارند: انسان‌ها وارد مناسباتی با یکدیگر و با طبیعت می‌شوند تا بقا و بازتولید اجتماعی‌شان را تضمین کنند. برای شناخت رویه‌های اجتماعی و آفریده‌های فرهنگی هر زمان و مکانی نیازمند آگاهی درباره این شرایط بقا و بازتولید اجتماعی درباره شیوه‌های معین دسترسی مردم، شرایط مادی زندگی، درباره این‌که چگونه برخی مردمان نیروی کار دیگران را به چنگ می‌آورند، درباره مناسبات بین کسانی که تولید می‌کنند و آنان که تولیدات دیگران را تصاحب می‌کنند. درباره صورت‌های مالکیت که برآمده از این مناسبات هستند و درباره این‌که چگونه این مناسبات در شکل سلطه سیاسی و نیز مبارزه و مقاومت بروز می‌یابند، هستیم.»
انتشار کتاب شهروندان و اربابان اتفاق بسیاری مهمی در حوزه پژوهشی علوم سیاسی و اجتماعی است. این کتاب با ترجمه خوب و روان یوسف صفاری در ۳۱۹ صفحه و تعداد ۱۰۰۰ نسخه در نشر لاهیتا منتشر شده است.▪
پی‌نوشت:
۱ .New left review
۲ .Monthly review
