اندیشه

نواندیشی حوزوی در ایران پس از ۱۴۰۱

بی‌توجهی به دین برای پیگیری مسائل اجتماعی-سیاسی چگونه قابل تحلیل است؟ سید حمید موسویان نیمه دوم سال ۱۴۰۱ در ایران، نقطه عطفی در وضعیت حکومت، جامعه و گروه‌های اثرگذار در جامعه بود. بخشی از جامعه ایران و به‌ویژه نسل جدید، نادیده گرفته شدن خود توسط حکومت و جمعی از نخبگان را فریاد زد و دغدغه‌مندان نسبت به آینده ایران را به لزوم اندیشه بیشتر در…
بیشتر

درباره تأویل

گفت‌وگوی لطف‌الله میثمی با اکبر ثبوت میثمی: در سال‌های ۱۳۵۲ و ۱۳۵۳ و درنهایت ۱۳۵۴، محمدتقی شهرام در درون سازمان مجاهدین خلق ایران، پرسش‌ها و چالش‌هایی را مطرح کرد، یکی از این پرسش‌ها این بود که آیا قرآن، کلام محمد(ص) است یا کلام خدا؟ به ادعای او، خدای مجرد نمی‌تواند با بشری چون محمد(ص) که مادی است، ارتباط داشته باشد؛ بنابراین نتیجه می‌گرفت که قرآن…
بیشتر

پرهیز از تقابل دین با زندگی

میراث مهم منتظریِ سه علی‌اشرف فتحی اگر حیات فکری آیت‌الله منتظری را به سه بخش تقسیم کنیم، شاید بشود به درک درستی از مختصات و متغیرهای هر بخش و نیز مهم‌ترین میراث فقهی او رسید: منتظریِ یک: از دهه ۳۰ شمسی تا سال ۱۳۵۷ که مجتهدی در جست‌وجوی تحقق عدالت و اجرای شریعت است. منتظریِ دو: از ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۸ که یک مقام متنفذ حکومت…
بیشتر

فقیه انسان‌محور

ویژگی‌های رویکرد فقهی و نوآوری‌های آیت‌الله منتظری محمدحسن موحدی ساوجی حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج شیخ حسینعلی منتظری قدس سره اندیشمند و متفکر بزرگ اسلامی است که به دلیل  موضع‌گیری‌های علمی و سیاسی قابل‌توجهی که در نیم قرن اخیر داشته است، در ردیف مهم‌ترین شخصیت‌های علمی شیعه در جهان معاصر قرار دارد. آیت‌الله‌العظمی منتظری فقیهی جامع در همه ابواب فقه و نوآور و آگاه به زمان و…
بیشتر

نوآوری‌های آیت‌الله منتظری در فقه اجتماعی

متن تقریریافته سخنرانی آیت‌الله سید محمدعلی ایازی* منظور من از فقه اجتماعی فقهی است که عهده‌دار استنباط وظایف، الزامات و حقوق جامعه از منظر شریعت در عرصه‌های گوناگون زندگی انسان در بُعد اجتماعی است. ترکیب این دو کلمه با اصطلاح خاص در برابر فقه فردی است که شخص مکلف و ویژگی‌های روحی و فردی و عوارض آن -جدا از نتیجه و اثر و پیامد حکم-…
بیشتر

رضایت مردم؛ شرط بقای مشروعیت حکومت

نگاه مردم‌محور آیت‌الله منتظری در گفت‌وگو با ابوالفضل موسویان نسبت مقبولیت حکومت و نقش و مشارکت عامه مردم در تعیین و تداوم حکومت از مسائلی است که از بدو تأسیس حکومت جمهوری اسلامی مورد بحث و بررسی بوده است. در گفت‌وگوی پیش‎رو دکتر سید ابوالفضل موسویان به تشریح مبانی مشارکت و اثرگذاری مردم در حکومت فقهی می‌پردازند. به گفته موسویان در اندیشه سیاسی آیت‌الله منتظری…
بیشتر

سبک شریعتی و نگاهی به برخی از آرای منتقدان او

محمود درگاهی در سال‌های اخیر نوعی حساسیت و کنجکاوی درباره سبک شریعتی پیدا شده است که قدری غریب و نامتعارف می‌نماید! زیرا معمول این است که این‌گونه پرسش‌ها و کنجکاوی‌ها در برابر نویسندگان حرفه‌ای -مثلاً داستان‌نویسان- نشان داده شود، نه در برابر یک روشنفکری که در زمینه‌هایی مانند دین‌شناسی یا مسائل اجتماعی و سیاسی و تاریخی می‌نویسد! مثلاً می‌توان از سبک نوشتارهای هدایت، آل احمد،…
بیشتر

کنش‎گران مرزی در عصر پایان قهرمانان

امکان‌سنجی کنش‎گری مرزی جمعی کمال رضوی «کنش‎گران مرزی» عنوان نظریه مبتکرانه دکتر مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس و نواندیش دینی، برای بازیابی و معرفی گونه‌ای از کنش‎گری ایرانی از دوردست‌های تاریخ ایران تا امروز است. کنش‎گران مرزی بدواً یک مفهوم بود، اما با فرآوری‌های نظری-تاریخی بعدیِ مبدع آن فرصت آن را یافته که در قامت یک نظریه بردمتوسط برساخت و مطرح شود. این مفهوم/نظریه لااقل شانزده سال…
بیشتر

بازیگران میدان‌های نادیده

نگاهی دوباره بر نظریه و کتاب «کنش‌گران مرزی» به نام «او» و با یاد همه آنان که در راه تعالی «و» توسعه، قدمی «یا» قلمی برداشته‌اند پیش‌تر نوشته‌ام که کتاب کنش‌گران مرزی به بسیاری خوانندگان -ازجمله من- نشان می‌دهد که با متن و نظریه‌ای مواجه هستم استوار بر پنج بنیاد «دانش، دقت، درایت، دلیری و دلسوزی» [روزنامه شرق، ۲۲ اسفند ۱۴۰۱]. از آن هنگام تاکنون،…
بیشتر

کنشگر مرزی در وقت انسداد

میزگرد نقد و بررسی کتاب و نظریه «کنش‎گران مرزی» با حضور احمد میدری، مقصود فراستخواه و سمیه توحیدلو کنش‎گران مرزی، عنوان آخرین کتاب دکتر مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس، دین‌پژوه و عضو هیئت‌علمی مؤسسه برنامه‌ریزی آموزش عالی است. این کتاب که محصول چند سال تأمل‌ورزی فراستخواه است و ایده مرکزی آن در این سال‌ها در فضای فکری توسط این اندیشمند مطرح و پرورانده شده است، بر بازیابی…
بیشتر

الهیات مسیحی و اسلامی در چالش با دنیای مدرن

درباره کتاب جدید اسلام‌پژوهان ایرانی، فرهاد خسروخاور و محسن متقی چشم‌انداز ایران:  مطالعه مقارن با رویکرد الهیاتی و جامعه‌شناختی رویکردی است که در ایران غالب اصحاب علوم اجتماعی از آن پرهیز داشته‌اند. جریان اصلی علوم اجتماعی ایران با هدف مرزبندی با رویکردهایی که از عناوینی چون علوم اجتماعی اسلامی و امثالهم در سال‌های اخیر برای کار خود استفاده کرده و اغلب سنتز غیرقابل دفاعی از…
بیشتر

فراخواندن «نسل صامت» به گفت‌وگو

  دین و نوگرایان دینی پس از خیزش «زن، زندگی، آزادی» در گفت‌وگو با سید علی محمودی تغییر در جایگاه دین و نقش نوگرایان دینی در شرایط امروز ایران موضوع محوری پرسش و پاسخ مکتوب با دکتر سید علی محمودی بوده است. در این گفت‌وگو، محمودی برآمدن «دین گزینشی» را به‌طور عمده ناشی از وابستگی نهاد دین به دولت قلمداد کرده و رویکردی نقادانه نسبت…
بیشتر