اندیشه

مقتضیات اصلاح‌گری دینی پس از آخرین موج اعتراضی

علی‌اشرف فتحی برای پاسخ به این پرسش که جریان اصلاح دینی باید چه واکنشی به تحولات اجتماعی اخیر ایران پس از اعتراضات ۱۴۰۱ نشان دهد، شاید لازم باشد به نکته‌ای تاریخی و تبارشناختی اشاره کنم. می‌گویند قدیمی‌ترین تجمعات اعتراضی ثبت‌شده زنانه در تاریخ جهان را زنان رومی برگزار کرده‌اند. دو قرن پیش از میلاد، در جریان جنگ رومی‌ها با هانیبال، فرمانده کارتاژی‌ها (تونس فعلی)، حاکمان…
بیشتر

غیاب رویکرد هستی‌شناختی در پروژه نوگرایان دینی

گفت‌وگو با حبیب‌الله پیمان درباره اصلاح دینی در ایران پس از خیزش «زن، زندگی و آزادی» – بخش دوم چند و چون موقعیت دین و نحله‌های دینی پس از آخرین موج اعتراضی در جامعه ایران، موضوع گفت‌وگوهای پیوسته چشم‌انداز ایران با اندیشمندان بوده است. در بخش اول از گفت‌وگو، با دکتر حبیب‌الله پیمان بر تأثیرپذیری نهاد روحانیت و فقها از تحولات متأخر و تغییرات در…
بیشتر

روش تفکر؛ حلقه مفقوده گفتمان دینی

هدی صابر نقش مهدی بازرگان در ارتقای سطح گفتمان دینی در ایران «رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ»؛ سلام دوستان و بزرگان و با کسب اجازه از بزرگان، به‌ویژه آقای مهندس سحابی. بنیاد [فرهنگی] بازرگان، سنت خوبی را بنا نهاده مبنی بر اینکه بهانه تاریخی و مناسبت زمینه طرح نقد را فراهم کند. بحث را تحت عنوان «روش تفکر؛ از حلقه مفقوده‌ای امروزین…
بیشتر

قداست‌زدایی از مفاهیم دینی

نهاد پیامبری از نگاه نواندیش دینی صدیقه وسمقی عباس پویا    مقدمه در بستر گفتمان‌های آکادمیک در غرب، مقوله‌های قداست‌زدایی و قداست‌بخشی یک بار دیگر در میانه قرن بیستم مطرح شد؛ زمانی که برخی به کاهش یافتن تفسیر دینی از جهان نزد انسان مدرن یا افول امر مقدس در جامعه صنعتی اشاره کردند و برخی دیگر از بازگشت دین یا مشاهده دوباره امر مقدس در…
بیشتر

اصل بقا و مصلحت؛ استراتژی فقها در عصر بی‌قدرتی

  تکوین تاریخی بحران همسازی نهاد رسمی دین با تحولات اجتماعی در گفت‌وگو با حبیب‌الله پیمان  –   بخش اول تأمل حول پس‌لرزه‌های ناشی از خیزش خوانده‌شده به نام «زن، زندگی، آزادی» در جامعه ایران بر موقعیت و جایگاه دین و نحله‌های مختلف دینی ضرورتی انکارناپذیر در فضای فکری و آینده ایران است. باب این بحث در شماره‌های قبلی نشریه چشم‌انداز ایران با دکتر مقصود فراستخواه،…
بیشتر

نواندیشی حوزوی در ایران پس از ۱۴۰۱

بی‌توجهی به دین برای پیگیری مسائل اجتماعی-سیاسی چگونه قابل تحلیل است؟ سید حمید موسویان نیمه دوم سال ۱۴۰۱ در ایران، نقطه عطفی در وضعیت حکومت، جامعه و گروه‌های اثرگذار در جامعه بود. بخشی از جامعه ایران و به‌ویژه نسل جدید، نادیده گرفته شدن خود توسط حکومت و جمعی از نخبگان را فریاد زد و دغدغه‌مندان نسبت به آینده ایران را به لزوم اندیشه بیشتر در…
بیشتر

درباره تأویل

گفت‌وگوی لطف‌الله میثمی با اکبر ثبوت میثمی: در سال‌های ۱۳۵۲ و ۱۳۵۳ و درنهایت ۱۳۵۴، محمدتقی شهرام در درون سازمان مجاهدین خلق ایران، پرسش‌ها و چالش‌هایی را مطرح کرد، یکی از این پرسش‌ها این بود که آیا قرآن، کلام محمد(ص) است یا کلام خدا؟ به ادعای او، خدای مجرد نمی‌تواند با بشری چون محمد(ص) که مادی است، ارتباط داشته باشد؛ بنابراین نتیجه می‌گرفت که قرآن…
بیشتر

پرهیز از تقابل دین با زندگی

میراث مهم منتظریِ سه علی‌اشرف فتحی اگر حیات فکری آیت‌الله منتظری را به سه بخش تقسیم کنیم، شاید بشود به درک درستی از مختصات و متغیرهای هر بخش و نیز مهم‌ترین میراث فقهی او رسید: منتظریِ یک: از دهه ۳۰ شمسی تا سال ۱۳۵۷ که مجتهدی در جست‌وجوی تحقق عدالت و اجرای شریعت است. منتظریِ دو: از ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۸ که یک مقام متنفذ حکومت…
بیشتر

فقیه انسان‌محور

ویژگی‌های رویکرد فقهی و نوآوری‌های آیت‌الله منتظری محمدحسن موحدی ساوجی حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج شیخ حسینعلی منتظری قدس سره اندیشمند و متفکر بزرگ اسلامی است که به دلیل  موضع‌گیری‌های علمی و سیاسی قابل‌توجهی که در نیم قرن اخیر داشته است، در ردیف مهم‌ترین شخصیت‌های علمی شیعه در جهان معاصر قرار دارد. آیت‌الله‌العظمی منتظری فقیهی جامع در همه ابواب فقه و نوآور و آگاه به زمان و…
بیشتر

نوآوری‌های آیت‌الله منتظری در فقه اجتماعی

متن تقریریافته سخنرانی آیت‌الله سید محمدعلی ایازی* منظور من از فقه اجتماعی فقهی است که عهده‌دار استنباط وظایف، الزامات و حقوق جامعه از منظر شریعت در عرصه‌های گوناگون زندگی انسان در بُعد اجتماعی است. ترکیب این دو کلمه با اصطلاح خاص در برابر فقه فردی است که شخص مکلف و ویژگی‌های روحی و فردی و عوارض آن -جدا از نتیجه و اثر و پیامد حکم-…
بیشتر

رضایت مردم؛ شرط بقای مشروعیت حکومت

نگاه مردم‌محور آیت‌الله منتظری در گفت‌وگو با ابوالفضل موسویان نسبت مقبولیت حکومت و نقش و مشارکت عامه مردم در تعیین و تداوم حکومت از مسائلی است که از بدو تأسیس حکومت جمهوری اسلامی مورد بحث و بررسی بوده است. در گفت‌وگوی پیش‎رو دکتر سید ابوالفضل موسویان به تشریح مبانی مشارکت و اثرگذاری مردم در حکومت فقهی می‌پردازند. به گفته موسویان در اندیشه سیاسی آیت‌الله منتظری…
بیشتر

سبک شریعتی و نگاهی به برخی از آرای منتقدان او

محمود درگاهی در سال‌های اخیر نوعی حساسیت و کنجکاوی درباره سبک شریعتی پیدا شده است که قدری غریب و نامتعارف می‌نماید! زیرا معمول این است که این‌گونه پرسش‌ها و کنجکاوی‌ها در برابر نویسندگان حرفه‌ای -مثلاً داستان‌نویسان- نشان داده شود، نه در برابر یک روشنفکری که در زمینه‌هایی مانند دین‌شناسی یا مسائل اجتماعی و سیاسی و تاریخی می‌نویسد! مثلاً می‌توان از سبک نوشتارهای هدایت، آل احمد،…
بیشتر