جامعه

مشق سرمایه

نگاهی به کتاب مسئله مدرسه مهدی فخرزاده آموزش و پرورش در ایران پس از انقلاب، ازجمله نهادهایی بود که دغدغه نخستین و اولویت‌دار مسئولان پس از انقلاب بود. آمار و ارقام نشان می‌دهد دهه ۶۰، مدارس تحت زعامت دولت رشد کمّی جدی پیدا کرد. دیگر نشانه اهمیت مدرسه برای ساختار حاکم، گزینش‌های سخت‌گیرانه در آموزش و پرورش بود. سخت‌گیری بر معلمان که هنوز هم ادامه…
بیشتر

خشونت ساختاری؛ موریانه‌ای در تار و پود جامعه

مزدک دانشور خشونت ساختاری عموماً ناپیداست، زیرا به‌صورت عاملیت‌هایِ ساخت‌یافته در تار و پود بافتار اقتصادی و اجتماعی نشسته است و ناظران و رسانه‌ها- به عمد یا سهو- چندان به آن نظر نمی‌کنند. شواهد بسیار است: کشتن ۱۷۶ انسان در زمستان سال ۱۳۹۸ در هواپیمایی که به اکراین می‌رفت دل بسیاری را به درد آورد و خشم بسیاری را برانگیخت، اما کشته شدنِ تا ۴…
بیشتر

جنبش‌ها مهم‌ترین عامل تغییرات اجتماعی

گفت‌وگو با محمدرضا نیک‌نژاد جنبش‌های اجتماعی مانند هر پدیده اجتماعی در طول زمان رشد می‌کنند و به تکامل می‌رسند. جنبش‌ها با گشاده‌دستی و تسامح همه متعلقان به طبقه مورد نظر را دربر می‌گیرند و صدای همه بی‌صدایان می‌شوند. هرچه حکومت‌ها به جنبش‌ها فضای کنشگری و فرصت طرح مطالبات را بدهند، تعامل سازنده‌تری بین مردم و نهاد حکومت ایجاد می‌شود، اما آیا در ایران نیز جنبش‌های…
بیشتر

فرصت‌های مهسایی برای جنبش‌های اجتماعی

گفت‌وگو با محمد حبیبی از نظر شما جنبش ۱۴۰۱ چه تفاوتی با جنبش‌های پیش از آن در ایران دارد؟ جنبش‌های توده‌ای در ایران یعنی جنبش‌های ۸۸، ۹۶، ۹۸ و جنبش مهسا، در امتداد هم و در یک پروسه مشخص دموکراسی‌خواهی در ایران شکل گرفته‌اند. اگرچه هرکدام در نتیجه بحران‌های مختلفی به وجود آمده‌اند، هرکدام به ظاهر مطالبات مختلفی را دنبال می‌کنند یا به تعبیر درست‌تر،…
بیشتر

در دفاع از مدنیت

  سرویس اجتماعی اقتصاد ایران در یکصد سال اخیر در دو مقطع با دو شوک بزرگ همراه شد: یکی شوک نفتی در اوایل دهه ۵۰ بود که نتایج آن بر اقتصاد ایران گسترده و شگفت‌انگیز بود و در تحلیل تاریخ انقلاب، از آن به‌عنوان یکی از ریشه‌های انقلاب نام برده می‌شود؛ و دومین شوک، شاید با شروع رویکرد جدیدی در اقتصاد ایران، پس از فروکش…
بیشتر

سیاست برای زندگی، زندگی علیه سیاست

  معنایابی ناآرامی‌های اخیر ایران برحسب الگوی تحلیلی آنتونی گیدنز  امیر یوسفی  موج ناآرامی‌هایی که از اواخر تابستان سر برآورد، فضای ادراکی تمام ایرانیان را کمابیش اشغال کرده و در پاره‌ای از شهرها و دانشگاه‌های شاخص کشور عینیت و تحقق بیرونی یافته، با الگوها و انگاره‌های مختلفی قابل‌تحلیل است. این اعتراضات هم در سطح کنشگران و کارگزارانش، هم به اعتبار مطالبات، شعارها و ادبیات نمادینش…
بیشتر

جابه‌جایی‌های عظیم فرهنگی-اجتماعی و جنبش زندگی روزمره در ایران

  عباس کاظمی مقدمه اعتراضات سیاسی در دهه ۹۰ ضرباهنگ پرشتاب‌تری یافته است، به همراه آن جنبش خرد زندگی روزمره نیز بی‌قراری‌هایی داشته است. در جریان اعتراضی که بر سر مرگ مهسا امینی اواخر شهریور ۱۴۰۱ شروع شد و تا زمان نوشتن این متن همچنان ادامه دارد، با تبدیل نوعی جنبش زندگی روزمره آرام و پیش‌رونده[۱] به سطحی رادیکال روبه‌روییم. جنبش زندگی روزمره از همان…
بیشتر

بازگشت به گفتمان دولت-ملت

  حسن مکارمی روانکاو، هنرمند و فعال حقوق بشر برای قضاوت درباره اعتراض و به‌ویژه اعتراض یک نسل مجبوریم میدان را هم در عمق زمانی و هم در سطح جهانی خودش بزرگ‌تر ببینیم. از منظر یک روانکاو به‌عنوان انسان تنها در مشخصاتی چون سن، جنسیت و ملیت تعریف نمی‌شویم، بلکه تمام تجربیات، شناخت‌، تلاش‌ها و شکست‌های حداقل یک میلیون سال انسان خردمند[۱] در هرکدام از…
بیشتر

جنبش نادیده گرفته شدگان

  گفت‎ وگو با هادی خانیکی با وجود بیماری‌ای که چند ماهی است دکتر خانیکی با آن درگیر است، همچنان امیدوار و بانشاط گفت‎وگو با نشریه را پذیرفت و با همان موشکافی، دقت و البته صعه صدر و مهربانی همیشگی پرسش‌ها را پاسخ گفت. خانیکی معتقد است گفت‎وگو تنها راه رهایی از این وضعیت است و خودش نیز بسیار اهل گفت‎وگوست. از هادی خانیکی، استاد…
بیشتر

گذرگاه خونین فرهنگ

گفت‌وگو با نعمت‌الله فاضلی، پژوهشگر، نویسنده و استاد بازنشسته انسان‌شناسی دانشگاه‌های ایران  فضای امروزین ایران، حاصل نادیده‎گرفتن اندیشمندان و پژوهشگران و به بازی نگرفتن آن‎ها در برنامه‌ریزی و اجرا بوده است. در برخی از دولت‌ها به‌ویژه دولت اصلاحات سعی شد به‎طور نسبی جایگاهی برای برخی از آن‎ها گشوده شود، اما آن دولت مستعجل بود و هم به قول رئیس دولت، چندان اشرافی بر شرایط نداشت.…
بیشتر

تنش‌های فروخورده و تفاوت‌های نسلی

گفت‌وگو با دکتر مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس  تغییرات نسلی در ایران به کجا ختم شده است؟ نسل‌های نو چه ویژگی‌هایی دارند؟ آیا این اعتراض‌ها منحصر به حضور نسل‌های جدید است؟ این‌ها بخشی از پرسش‌هایی است که با مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس، در میان گذاشتیم. فراستخواه با رویکرد تحلیلی همایندی و در چهار سطح هستی‌شناسانه، دورانی، دوره‌ای و رویدادی، به تحلیل آنچه در این روزها در ایران می‌گذرد…
بیشتر

ابرجنبش تام و تمام

  گفت‌وگو با پرویز پیران پرویز پیران از معدود جامعه‌شناسان ایرانی است که سابقه تدریس در دانشگاه‌های معتبر کشورهای دیگر را دارد. دریغ که سیاست‌های ناشایست و نادرست، دانشگاه‌ها و دانشجویان ایران را از موهبت حضور در کلاس درس این استاد بین‌المللی جامعه‌شناسی محروم کرد. پیران طراح بسیاری از طرح‌های مهم مانند شورایاری‌ها بود که یا در اجرا تبدیل به فاجعه شد یا اساساً دیده…
بیشتر