چشم انداز ایران شماره ۱۴۸

ایران به‌رغم برخورداری از ظرفیت‌های بسیار برای دستیابی به توسعه اینک اما ناکام از بهره‌برداری بهینه از این ظرفیت‌ها، به دلیل درگیر بودن با چالش‌های داخلی و بحران‌های خارجی در شرایط خطیری قرار دارد. ظرفیت‌هایی چون در اختیار داشتن سومین ذخایر نفت و دومین ذخایر گاز جهان و سایر منابع طبیعی، همسایگی با پانزده کشور دنیا و دسترسی به بازار مصرف بزرگ منطقه جنوب غرب آسیا، برخورداری از بنادر مهم و گذرراه‌های ترانزیت منطقه‌ای و بین‌المللی، داشتن مرزهای طولانی دریایی در شمال و جنوب کشور که متأثر از حکمرانی نامطلوب نه‌تنها نتوانسته توسعه و رفاه را برای ایرانیان به ارمغان بیاورد، بلکه روزبه‌روز بر تعداد فقرا در کشور افزوده شده است. افزایش تورم، کاهش تولید ناخالص ملی و تولید ثروت، کاهش اشتغال و افزایش بیکاری و فساد سیستماتیک از جمله چالش‌های داخلی است که در کنار نداشتن سیاست خارجی معطوف به توسعه و اقتصاد ملی و نیز اعمال تحریم‌های بین‌المللی موجبات افزون شدن فقر و نابرابری را فراهم آورده است. در این میان، شکاف میان حاکمیت و ملت و کاهش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی نیز از جمله مهم‌ترین چالش‌هایی است که تا ترمیم و بازسازی نشود، آینده ایران بسامان نخواهد شد. مشکل اول اما دوگانگی حکومت در ایران است که نظام تصمیم‌گیری، نظام مسئولیت‌پذیری، نظام نظارتی و نظام مدیریتی و اجرایی کشور به دلیل این دوگانگی در نظام حکمرانی ما با اخلال مواجه شده است و به همین خاطر هم همه دولت‌هایی که سرکار آمده‌اند تاکنون نتوانسته‌اند بن‌بست سیاست خارجی را حل کنند یا شکاف حاکمیت-ملت را کاهش دهند یا ناترازی‌ها را مهار کنند. حال باید دید آیا دولت پزشکیان با به‌کارگیری ابزار وفاق قادر به حل این چالش‌ها هست یا نه؟ آیا حاکمیت حاضر به همراهی با دولت چهاردهم و تغییر رویکرد امنیتی و ایدئولوژیکی خود در حوزه سیاست داخلی و خارجی هست؟ و آیا اساساً حاکمیت به ضرورت تغییر در سیاست‌ها و رویکردها و روند گذشته رسیده است؟